Je zocht naar fabrice

Bancaire Zaken

Deze week was ik te gast in het MAX televisieprogramma Hollandse Zaken om ‘live’ mijn mening te geven over de zorgplicht van banken. Ik wist dat ik zou worden neergezet als ex-bankier en dat de zaal gevuld zou zijn met gasten die hun woede over het bankwezen niet onder stoelen of banken zouden steken (zie hier). Dus ik wist waar ik aan begon. De uitzending van deze week was een vervolg op het programma van 20 juni, waarin uit de doeken werd gedaan dat een man zelfmoord had gepleegd op de stoep van de RABO , omdat hij de hypotheek niet meer kon betalen en het huis werd geveild. In de zelfmoordbrief werd de schuld bij de bank gelegd. Ik had mij nogal boos gemaakt op die uitzending. Hoe triest het geval ook is, de zaak leek mij exceptioneel (600.000 hypotheek aan man met bruto jaarinkomen van 10.000 euro; RABO kocht het huis op de veiling voor 280.000 en probeerde het te verkopen voor 350.000) en niet exemplarisch voor het handelen van de hele bancaire sector. Een tegengeluid leek mij op z’n plaats. Helaas besloten de vier grote banken niet te komen om te laten zien dat er in de top van de banken wel degelijk iets veranderd is. En de NVB stuurde letterlijk één nietszeggend regeltje dat de banken ‘op de goede weg zijn’. Boele Staal had te druk met andere niet-bancaire zaken.

De uitzending was ‘perfect’ getimed. Juist die dag werd opgestapte topman van Barclays, Diamond, in het Engelse parlement gegrilled over het rentemanipulatieschandaal en opende het Financiële Dagblad met de kop “Liborgate doet Londense City op haar grondvesten schudden’. De toch al geringe geloofwaardigheid van banken is door dit schandaal volledig teniet gedaan. Dat geldt overigens ook voor de toezichthouders FSA (Engelse AFM) en de Bank of Engeland, want het lijkt of zij al sinds 2007 op de hoogte waren van de manipulatie, maar er niets mee deden. Dan helpt nuance niet meer.

Liborgate kan een waterscheiding gaan vormen met nog veel strengere regels. The Economist vergelijkt het al met de teloorgang van de tabaksfabrikanten. Ik kan het mij goed voorstellen. Toch heb ik het nog aangedurfd deze week een lezing te geven onder de titel “There is nothing wrong with banks, there is something wrong with their culture”. Want ook in dit schandaal kan de beschuldigende vinger weer worden gewezen naar de investment banking cultuur. De gepubliceerde e-mails van handelaren spreken net als enkele jaren terug in het Goldman Sachs schandaal boekdelen (zie het rapport). Een aantal van de grootste banken in de wereld hebben investment bankers als topman (RBS, Barclays, CS, JP Morgan Chase) met hun bijbehorende visie op bankieren (risico zoeken, korte termijn denken, alles voor ‘de deal’, strikt persoonlijk hoge beloningen) en dat lijkt een uitnodiging voor de rest van de organisatie om dat voorbeeld te volgen. Het is mijn persoonlijke observatie dat het ‘bokito-gedrag’ van handelaren de traditionele commercial- en retailbankiers geen schijn van kans geeft binnen de banken om hun visie uit te dragen. Mevrouw Mohr, destijds commissaris bij ABN AMRO, verklaarde voor de cie de Wit dat de investment bankers vonden dat zij ‘grand slam tennis’ speelden en dat de commercial/retail bankiers aan het ‘pingpongen’ waren! De enige weg vooruit is dat het echte investment banking verzelfstandigd wordt met de uitdrukkelijke mogelijkheid om failliet te gaan zonder redding door spaarders en overheid.

Volkstribunalen zijn niet de beste voedingsbodem voor goede regelgeving. Het gevaar bestaat nu dat de Europese bancaire traditie van ‘universele banken’, waarin de investbank activiteiten een ondergeschikte rol spelen, met het badwater wordt weggegooid. En dat is niet in het belang van de klant.

Een margin call voor JP Morgan Chase

Het was deze week bijltjesdag voor de Europese banken. De koersen duikelden omlaag. Kijk maar eens naar deze index die de Europese bankenkoersen volgt. En het zijn echt niet alleen de bankkoersen in Griekenland(ik hoop dat die beleggers een parachute hebben), Spanje en Italië. ING nadert het laagste punt van oktober vorig jaar (4,5 euro). Het kan natuurlijk altijd lager, want ING heeft in 2009 de 2 euro aangetikt, maar toen lag een mogelijk faillissement om de hoek.

Erger is dat de Europese bankkoersen ook ver beneden de boekwaarde noteren. Dat is een veeg teken. Dat betekent dat beleggers de bankbalansen niet geloven. Daar is alle reden toe. Geen mens heeft echt inzicht hoe de leningen aan de PIGS-landen zijn gewaardeerd; voor welke waarde het commerciële vastgoed op de balans staan (DNB denkt aan een overwaardering van 25%, zie hier, overigens met de nodige nuance); welke kredieten afgestempeld moeten worden door de recessie (ABN AMRO deed een voorzetje). In juni 2012 zal de European Banking Authority weer verslag uitbrengen, ik ben benieuwd, maar niet gerust.

Maar deze week was in de media de hoofdrol weggelegd voor de Amerikaanse bank JP Morgan Chase. Je houdt het eigenlijk niet voor mogelijk, maar de investment bankers hebben het weer voor elkaar gekregen het vooroordeel tegen bankiers te bevestigen. En dan bedoel ik nog niet eens dat de bank een toppositie heeft bij de verkoop van Facebook-aandelen (te verdelen fees, een slordige $150 miljoen). Nee, ik heb het over een handelaar van de bank in Londen met de bijnaam “the whale” (de grootste ijdeltuiten hebben een bijnaam, zoals Fabrice Tourre van Goldman Sachs die ‘Fabulous Fab’ werd genoemd) die in de CDS-derivatenhandel vooralsnog 2 miljard dollar heeft verloren. Daar komt zeker nog wel een miljardje bij. Nu kan JP Morgan Chase het gemakkelijk hebben. De ophef was in die zin zwaar overdreven. De bank is nr. 10 in balansgrootte, maar nr 3 in winstgevendheid, vorig jaar een recordwinst van $19 miljard en heeft een ‘tier 1′ eigen vermogen van $122 miljard (1e kwartaal: $5,4 miljard netto winst).

Het verlies is ironisch want JP Morgan Chase, en met name topman Jamie Dimon, is een van de grootste pleitbezorgers tegen invoering van scherpe regelgeving om investment banks opnieuw te scheiden van commercial/retailbanks. Dimon is met name falikant tegen invoering van de ‘Volcker-rule’ , die verbiedt dat de bank handelt voor eigen rekening met o.a deposito van klanten. Intensief lobbyen heeft de ‘Volcker-rule’ al tandeloos gemaakt, het rapport staat vol uitzonderingen en is 600 pagina dik.

Het alarmerende is dat dit geen fraudegeval betreft, zoals het $6 miljard verlies bij Société Générale van Jerome Kerviel (zie hier voor 11 bankrampen), maar doodgewone day-to-day handel. En JP Morgan stond notabene bekend om haar conservatieve risicobeleid. Hoewel…..sommigen denken daar anders over. Als het bij deze bank al misgaat, wat te denken van de andere banken. Alles wijst erop dat JP Morgan Chase te groot (‘to big to fail’) is geworden en dat zij haar enorme balans, die voor overgrote deel is verzekerd door de belastingbetaler, heeft gebruikt voor tradingwinsten. Van mij mag het, maar dan wel graag met ‘eigen geld’ en op de blaren zitten bij verlies.

De regisseur van de film ‘margin call’ heeft gezegd dat de film deels op waarheid is gebaseerd en dat de bank in kwestie nog bestaat. Dat raadsel is ook opgelost: het is JP Morgan, inclusief de rocket-science trader en de op non-actief gestelde verantwoordelijke JP Morgan-mevrouw Ina -Demi Moore- Drew (salaris $15 miljoen). Ik ga de film nog maar eens bekijken.

“Big Swinging Dicks”

Het komt niet vaak voor dat we een inkijkje krijgen in de wereld van de pensioenvermogensbeheerders. Je weet dat ze er zijn, want een pot van van bijna 1000 miljard euro, in handen van een relatief kleine groep, daar moeten vermogensbeheerders, adviseurs, hedgefondsen, advokaten, trustkantoren, wel als bijen om de honingpot zoemen.
Die beheerders moeten in de 7e hemel leven. Deze week werd bekend dat onze pensioenfondsen geen zin hebben om achter beleggingsverliezen aan te gaan. Vreemd? Nee hoor, want het is niet het eigen geld van de pensioenfondsbeheerders en waarom zou je dan je volstrekte onkunde over beleggen publiekelijk gaan etaleren? Stel dat je dat lekker betaalde baantje kwijt raakt of erger nog, dat je die mooie uitnodiging voor Formule 1 in Monaco of een dagje aardbeien met slagroom op Wimbledon niet meer krijgt.

Maar het Pensioenfonds van de Metaalarbeiders (PME) was het niet eens met een berisping van DNB en ging naar de rechter. Dom, Dom, want de uitspraak wordt gepubliceerd. Dat hebben ze geweten. Het pensioenfonds had zeer complexe beleggingen met hoog risisco. Dat wisten de bestuurders niet, want ze hadden het beleggingsbeleid uitbesteed aan het bedrijf Mn Services (PME is overigens voor 17% eigenaar van dit bedrijf, over vermenging van belangen gesproken). Het bestuur begreep ook niet waarom en waaraan pensioenfonds PME, samen met een ‘ander’ pensioenfonds (dat moet zusterbedrijf PMT zijn, pensioenfonds Metaal en Techniek), in 2007 450 miljoen euro aan provisies hadden betaald aan Mn Services. DNB spreekt over een exorbitant hoog bedrag (de basisfee is slechts 12 miljoen). De rechtbank schrijft dat de bestuurders eigenlijk helemaal niets wisten. En dit pensioenfonds heeft 300.000 deelnemers en 23 miljard op de bank.

De reactie van PME op het vonnis doet haar nog dieper in het moeras zakken: PME zegt dat het een ‘verwarrend en zeer globaal’ bedrag is. En dat die 450 mio niet alléén maar betaald is aan Mn Services; mooi, maar aan wie dan nog meer? En dan zijn er ’niet direct zichtbare transaktiekosten’. Hoeveel dat is? Weten ze niet! Er is een ‘ruwe schatting’. Dat hoor je toch gewoon precies te weten.

Deze onkunde was overigens allemaal al bekend. Lees column ‘legale diefstal’ er nog maar eens op na. CDA kamerlid Omzigt stelt maar weer eens kamervragen.

PME liet zich door Mn Services overhalen tot ~~duur~~ actief ‘beleggingsbeleid’. Ik weet wel waar die ‘niet direct zichtbare transactiekosten’ naar toe zijn gegaan. Niet naar Mn Services, zij zijn slechts de boekhouder, maar naar de ‘big swinging dicks‘ in de dealingrooms van Amerikaanse banken.

En in 2007 zat de grootste bij Goldman Sachs, Fabrice Tourre, alias ‘fabulous Fab’. De website Propublica heeft alle dokumenten van de FCIC (Financial Crisis Inquiry Commission) openbaar gemaakt. Onthullend. Er stijgt een giftige geur op uit sommige e-mails. Lees deze mail maar eens (ook die eronder!). En hier worden lange termijn pensioenbeleggers door Goldman weggezet als sukkels, waaraan geld te verdienen is.

DNB wil meer expertise in het bestuur van pensioenfondsen. Dat lijkt mij wel het minste dat je mag verwachten. Onze goedwillende vakbondsbestuurders hebben geen schijn van kans tegen professionals. Het is de hoogste tijd dat die vermolmde vakbonden het pensioenstrijdtoneel verlaten. Ga Wimbledon maar op TV kijken.