Categorie: "BNR-COLUMNS"

Zal het ooit nog goed komen tussen minister Dijsselbloem en de banken? Ik ben bang van niet. Deze week was het weer raak. Dijsselbloem is niet blij dat de Rabobank somberder is over de Nederlandse economie dan de minister envindt dat de Rabo-economen “zich beter even gedeisd kunnen houden”. Dijsselbloem verwees nadrukkelijk naar de Libor-fraude van de Rabobank. Met deze schandalige opmerking heeft de minister het debat met de banken naar een bedenkelijk niveau getild. Het zijn praktijken die in de oude Sovjet- Unie niet zouden misstaan. Iedereen die het bankwezen kent weet dat de Economisch Bureau’s  van de banken een onafhankelijke positie innemen. En Rabobank werd gesteund door de Europese denktank OESO, die op dezelfde dag ook een somber geluid liet horen en de optimistische groeicijfers van de minister naar het land der fabelen verwees.

Het komt allemaal op een erg ongelukkig tijdstip. Deze week was er vooruitlopend op het debat van de Kamer met de Minister in december een hoorzitting van de 2e Kamer met bankiers, toezichthouders en wetenschappers over de toekomst van de Nederlandse banken, naar aanleiding van het rapport van Commissie Wijffels. Het gaat dan om uiterst belangrijke zaken als het versterken van de buffers, regelgeving, beloningsbeleid en concurrentie. De insteek van de topbankiers was duidelijk. Ok, ze gaven toe dat de hand in eigen boezem gestoken moest worden, maar óók dat hogere buffers dan de 3% ongewogen leverage die Europees vereist is, niet op veel steun kan rekenen van de banken en de toezichthouder.

De banken claimen dat het al lastig genoeg zal zijn te voldoen aan een op zich niet eens zo hoge leverage-eis van 4%, laat staan 5% of hoger. En dan resteert alleen nog de optie winstinhouding of en dat was een verholen dreigement,  krimpen van de banken met alle gevolgen voor de kredietverlening.

Maar hogere buffers zijn hard nodig. Het verzet is deels eigen belang want eigen vermogen is duurder dan vreemd vermogen, maar de roep van politici en  wetenschappers om meer eigen vermogen op de kapitaalmarkt op te halen is ook een beetje voor de bühne. Rabobank, ABN AMRO en SNS Reaal hebben geen beursnotering en nieuwe beleggers zijn niet geïnteresseerd in bankkapitaal, eerst de resultaten van de stresstesten afwachten, zullen ze roepen. Dan moeten de bestaande aandeelhouders maar bloeden, riep Nijboer van de PVDA.

En dat is geen leuke boodschap voor Dijsselbloem, want hij is aandeelhouder in twee van de drie banken. Dat wordt dan bijstorten voor de Staat en was dat nou niet precies wat we niet meer wilden?

 

Wellicht heeft u de afgelopen dagen het tenenkrommende radiospotje over SEPA gehoord. Het gaat ongeveer zo: “hallo, ik ben Kees, SEPA klaar is Kees, maar ik heet Daphe, SEPA klaar is Daphe”. Ja, daar is lang over nagedacht, dat zal collega-columnist Eugène Roorda wel met mij eens zijn. Maar wat is SEPA en wat hebben wij eraan?

SEPA staat voor Single Euro Payments Area en is een nieuwe stap in het verankeren van de euro als betaalmiddel binnen de EU. De invoering is op 1 februari 2014, dus Wilders moet haast maken.

SEPA heeft tot doel om alle eurobetalingen in Europa te standaardiseren zodat er over enkele jaren geen verschil meer is tussen een binnenlandse betaling en een buitenlandse overboeking. Met een beetje fantasie zou je het kunnen vergelijken met het opheffen van de fysieke grenzen in Europa. Je moet wel wat voor Europa overhebben, want de meeste mensen doen alleen binnenlandse betalingen en dan is SEPA alleen maar lastig.

Het vertrouwde 9 cijferige rekeningnummer gaat verdwijnen en wordt vervangen door een uit 18 cijfers en letters bestaand IBAN nummer. En ja, ook de oude Postbanknummers zullen er aan moeten geloven.

Bedrijven zullen op hun correspondentie het nieuwe IBAN nummer moeten gaan vermelden, want na conversie wordt het oude rekeningnummer niet meer herkend. En voor bedrijven die veel incasso’s doen, zoals energiebedrijven, is er door Europese regelgeving een extra probleem. Als er een keer niets geïncasseerd kan worden, dan vervalt het incassomandaat en moet de klant met de bank contact opnemen om dit op te lossen.

Voor consumenten is er nóg een reden waardoor het nog knap lastig kan worden. De banken stoppen namelijk na 1 februari 2014 met het automatisch converteren van het oude  rekeningnummer. Er komt wel een soort pop-up die verwijst naar een IBAN-converter, maar daarna moet je het lange nummer zelf invoeren. Niet handig van de banken en erg ongebruiksvriendelijk.

Het wordt echter een ramp voor de goede doelen. Vanavond is de landelijke actie voor de Filipijnen. Nu kan nog het ultrakorte nummer 555 worden getoond, per 1 februari is dat, schrijft u even mee?: NL08 INGB0000000555. Ja, dát wordt lekker geld ophalen. Het is algemeen bekend dat mensen alleen maar geven als ze het direct doen en het echt gemakkelijk is.

Het is te hopen dat de banken voor de goede doelen met een verkort gironummer een passende oplossing zullen vinden.

Gisteren vierde de New York Stock Exchange Euronext het feit dat haar Nederlandse filiaal honderd jaar geleden een pand aan het Beursplein 5 betrok. U moet het mij maar vergeven, maar als Amsterdammer kan ik niet wakker liggen van een honderdjarig pand. De Amerikaanse eigenaren smullen natuurlijk van z’n leeftijd en zij kregen koningin Maxima zo ver om het heugelijke feit mee te vieren.

De  Amsterdamse effectenbeurs bestaat natuurlijk al veel langer. Het is de oudste beurs ter wereld. Twee jaar geleden hebben wij het 400 jarig bestaan gevierd. Maxima, die in New York heeft gewerkt en dus de levendige beursvloer van Wall Street kent, zal teleurgesteld zijn. Op Beursplein 5 gebeurt helemaal niets meer. De vloerhandel is al in 1989 volledig vervangen door computers en zelfs die staan niet in Amsterdam maar ergens in Londen.

Maar dat gaat de Amsterdamse beurs veranderen met een echte ‘experience’, zoiets als de Heineken Experience. Het is goed dat bezoekers met wat meer show worden meegenomen in de geschiedenis van de beurs, die een belangrijke rol speelt in de financiering van bedrijven. Jammer alleen dat onze beurs in de vierde divisie speelt. En het onvermijdelijke rollenspel, waarbij gewone mensen even ‘beurshandelaar’ kunnen zijn, is leuk en spannend, maar zal bezoekers niet helpen hun financieel analfabetisme te verbeteren.

In haar toespraak was Maxima daarover helder. Het gaat niet alleen om beleggen, maar om omgaan met geld in brede zin. Mensen die grip hebben op hun geldzaken, hebben meer vertrouwen in hun eigen kracht en mogelijkheden en zijn ‘weerbaarder’. Maar dan is er nog een lange weg te gaan. Ik citeer Maxima: “ Wist u dat twee van de drie jongeren moeite hebben om met geld om te gaan? Een op de drie neemt zelfs onverantwoorde risico’s. Wist u dat een kwart van de Nederlanders zich helemaal niet verdiept heeft in zijn of haar pensioensituatie? En dat een derde zegt weinig verstand te hebben van financiële producten? Dat zijn confronterende cijfers”.

We moeten op de scholen beginnen,niet bij de beurs. Er zijn positieve signalen. De geplaagde SNS doet haar best. Vorig jaar werden tijdens de Week van het Geld 1250 ‘Bank voor de Klas’ gastlessen gegeven. Dit is een derde van het totaal aantal gastlessen gegeven door alle banken.

Maar ondertussen moet het leuke en educatieve Geldmuseum haar deuren sluiten, wegens rijkdom staat op de deur. Kunnen al die financiele Bobo’s die aanzaten aan het diner bij Euronext en beleefd klapten na de speech van Maxima, daar even over nadenken?

 

 

 

In 2011 werd met veel bombarie de resultaten van de eerste Europese banken stresstest gepubliceerd. Door een nieuw Europese instantie, the European Banking Authority, werden 91 banken onderzocht en slechts 9 banken faalden voor hun examen. Zij kwamen, niemand had het verwacht, uit Griekenland en Spanje. En, o ja een bankje uit Oostenrijk en een onbekende bank uit Duitsland. Europa was gered, kraaide de Europese Commissie.

De beurs reageerde direct vol ongeloof en de bankaandelen daalden naar nieuwe dieptepunten. En terecht, want drie maanden ging Dexia, dat  notabene nummer 11 stond op de ranglijst, failliet. Men had niet goed gekeken naar het soort eigen vermogen en al helemaal niet naar de kaspositie. In Nederland was er ook helemaal niets aan de hand met SNS Reaal. DNB stond erbij en keek erna en was tevreden. We weten nu beter.

In 2014 gaan we het nog een keer overdoen, nu onder leiding van de ECB. Er worden 130 banken onderzocht en dit keer gaan we het echt streng doen. De banken moeten minstens 8% echt eigen vermogen hebben in relatie tot hun activa die gecorrigeerd worden voor het risico. En dan zijn niet de modellen van de banken bepalend, maar iedereen moet werken met dezelfde rekenregels.

Moeten we net als in 2011 weer achterdochtig zijn? Ja en nee.

Ik geloof niet in volledige transparantie bij banken. Zij functioneren bij gratie van vertrouwen en 100% eerlijkheid over de mogelijke problemen bij banken zal oncontroleerbare paniek teweeg kunnen brengen. Daarom hebben we juist in de bankensector een toezichthouder met zeer veel bevoegdheden in het leven geroepen, die achter de schermen namens ons scherp toezicht moet houden. In 2011 stond het bankwezen met de rug tegen de muur. De waarheid vertellen zou zijn uitgelopen op een drama en dus moest iedereen slagen. Die 9 probleembanken, die werden geofferd.

En daarom zal deze test opnieuw succesvol zijn maar nu wel veel beter gefundeerd. De banken hebben de afgelopen drie jaar de tijd gehad om winst in te houden door de goedkoop geld politiek van de ECB. En zij hebben hun balansen verkleind, door verkoop van onderdelen en zeer terughoudend kredietbeleid. En we horen Rutte al roepen dat er geen bankentest mag zijn zonder dat er vooraf nationale vangnetten zijn voor banken die zakken. Met andere woorden, zwakke banken moeten op voorhand al gered zijn.

Maar de stresstest is nodig. Als Europa weer wil groeien dan is een gezond bankwezen binnen een bankenunie cruciaal. Je mag dan niet van bankiers houden, je hebt ze wel nodig.

 

Kent u David Tepper? Ik vermoed van niet. Tepper was in 2012 de best betaalde hedgefund manager met een beloning van circa 1,5 miljard euro. Zijn hedgefonds, Appaloosa zal u ook niet bekend voorkomen. De grootste hedgefunds zijn gevestigd in de VS en London en zijn voor ons vrijwel onbekende namen. In de ranglijstjes is het grootste hedgefund Bridgewater met een belegd vermogen van 54 miljard euro. Ik ken echter een veel groter hedgefund. De manager daarvan verdient een schamele 144.000 euro, dat is 1/tienduizendste van het salaris van de heer Tepper. Over wie ik het heb? Het is de Nederlandse Staat.

De Nederlandse Staat leent namelijk geld op de kapitaalmarkten en stalt dat vrijwillig bij pensioenfondsen, die met dat geld mogen proberen rendement te maken. Het gaat om grote getallen. Bij een belegd pensioenvermogen van 1.200 miljard heeft de Staat een belastingclaim op dat pensioengeld van om en nabij 400 miljard. En het bedrag loopt op. In 2013 wordt weer voor 30 miljard aan pensioenpremies fiscaal gefaciliteerd. Hupsakee, dat is weer 10 miljard die de Staat door de fondsen laat beheren.

Er is goed en slecht nieuws. Eerst het goede nieuws. De Staat doet het uitstekend als hedgefund. De afgelopen 5 jaar kon zij lenen tegen gemiddeld 3% en de fondsen maakten gemiddeld 6%. En dat met een salaris van  144.000 euro voor de topman. Ik zou zeggen ‘doorgaan, vooral doorgaan’.

Dan het slechte nieuws. Een van de grootste beleggers ter wereld, Blackrock, plaatst Nederland slechts op de 14e plaats als het gaat om de houdbaarheid van de staatsschuld. Eind 2014 bedraagt de staatsschuld 466 miljard euro. Dat is het hoogste bedrag ooit. Als percentage van het bruto binnenlands product komt de schuld eind 2014 uit op 76,1 procent. In 2007 stond dit percentage nog op 45,3. Met andere woorden, Blackrock, maar ook Olli Rehn van de Europese Commissie corrigeren onze staatsschuld niet voor het enorme bezit van de Staat. Zouden zij dat wel doen, dan is de staatsschuld maar 66 miljard, peanuts in deze wereld en het debat in het parlement over de begrotingstekorten zou echt een andere toonzetting hebben.

Mijn advies aan Rutte en Dijsselbloem: maak duidelijk dat er in Nederland sprake is van een bruto staatsschuld en een netto staatsschuld. En als dat niet werkt, haal dan die belastingclaim naar voren, net als bij stamrecht bv’s. Dan zet ik alvast mijn roze bril op.

Gelukkig, er is goed pensioennieuws. Nederland heeft zijn tweede plaats, achter Denemarken,  op de Mercer Global Pension Index behouden. Maar ons rapportcijfer daalt en de concurrentie komt hard dichterbij. Australie zit op ons op de hielen.

In Nederland wordt het aanvullende pensioen, waarbij als arbeidsvoorwaarde wordt gespaard via pensioenfondsen, een ´defined benefit´ systeem genoemd. Het pensioen staat vast; de te betalen premie is variabel. Dit pensioen is gebaseerd op solidariteit tussen generaties en die solidariteit kraakt in al zijn voegen. En het roept ongekende emoties op! Het Volkskrant-artikel van journaliste Hofs van enkele weken geleden met de kop “Beste 60-plussers, ik schrik van jullie schaamteloze egoisme en onwetendheid” was het best gelezen online artikel ooit. Ik zat samen met Hofs in het TV-programma ‘debat op 2′ en dit debat had veel weg van een loopgravendiscussie. Nadat een argument was afgevuurd, dook men meteen weg zonder te kijken of het argument enig effect sorteerde.

In de top-5 van Mercer staat Nederland alleen met haar pensioensystematiek. De andere koplopers hebben allemaal hun aanvullende pensioensysteem omgegooid en zijn `defined contribution` systemen geworden. De premie staat vast, het uiteindelijke pensioen is variabel en onzeker. Er wordt individueel gespaard, zodat misverstanden over de vraag ‘van wie zijn de pensioenreserves´ niet meer voorkomen.

Er moet wat gaan veranderen, zoveel is duidelijk. Staatssecretaris Klijnsma heeft een consultatieronde gehouden. De meningen lopen, zoals verwacht, uiteen. Klijnsma wil daarom nu nog niet kiezen en past het huidige contract enigszins aan. Het betekent dat zij de omslag naar een individueel pensioen met keuzemogelijkheden voor deelnemers nog niet aandurft. De vakbonden en de pensioenkoepel zijn blijkbaar nog te machtig. Het is het bekende polderbeleid van ‘pappen en nathouden” en hopen dat de rente gaat stijgen of dat het op de beurzen hosanna gaat. Ik voorspel dat het uitstel van executie is.

Maar laat ik nu niet te negatief zijn. Nederland staat hoog bij Mercer omdat wij tenminste nog sparen voor ons pensioen. In Duitsland, vaak een voorbeeldland voor ons, betaalt men de pensioenen uit de te betalen premies, zoals bij ons de AOW. Niet voor niets wordt het een “Generationenvertrag” genoemd. Over 15 tot 20 jaar, als ook de vergrijzing in Duitsland toeslaat, kan dat wel eens een ondraaglijke last gaan vormen. En dat kan voor Europa en voor Nederland grote consequenties hebben.

 

De afgelopen weken hebben veel media aandacht geschonken aan de val van Lehman en zich de vraag gesteld of de bankencrisis na 5 jaar voorbij is én of er lessen zijn getrokken. Vorige week was ik op uitnodiging van de jongerenorganisatie van D66 Utrecht met de tweede kamerleden Koolmees en Nijboer in debat over 5 jaar Lehman. Het publiek had zich voor de gelegenheid uitgedost met vrolijke puntmuntjes en overal hingen slingers. Is dit dansen op de vulkaan of is er echt reden om optimistisch te zijn?

Ik denk het laatste. Het kan geen toeval zijn dat juist dit jaar Jan Hommen bij de ING vertrekt. Ik kijk even terug. In 2009 neemt Hommen de bestuurshamer over van de Belg Tilmant die, ik citeer, ‘in het licht van de uitzonderlijke gebeurtenissen in de voorbije maanden’ terugtreedt. Uitzonderlijk? zeker, maar dan vooral op het terrein van mismanagement en megalomaan denken. De grootste financiele instelling van Nederland wankelde eind 2008 en alleen een kapitaalsinjectie van 10 miljard euro en overname door de Staat van 28 miljard dollar aan Amerikaanse hypotheekleningen hield de bank overeind. De prestatie die Hommen heeft geleverd is niet te bagatelliseren. De groep is aanzienlijk afgeslankt, heeft meer focus en is beter bestand tegen schokken. Bijna alle schuld is met forse rente terugbetaald. Je moet er echt niet aan denken als de Staat de ING uiteindelijk net als ABN AMRO had moeten overnemen. ING was echt “too big to fail”.

De afscheidsspeech van Hommen vorige week laat zien dat deze bankbestuurder wél de tijdsgeest aanvoelt. Het is sobere, realistische speech zonder rancune, dat er overigens wel had kunnen zijn, want door diplomatiek gestuntel zijn de Nederlandse banken door de Europese Commissie veel harder geraakt dan banken in andere landen. Hij waarschuwt ons de banken nu niet “too small to succeed” te maken.

Het is een toespraak waarin doorklinkt dat bankiers grote fouten hebben gemaakt en soms zijn los gezongen van de werkelijkheid, maar óók dat er geen karikatuur gemaakt moet worden van de banken en dat deze sector alléén maar bestaat uit graaiende bankiers. Hommen zegt dat bankiers moeten leren van hun fouten. Hij deed het zelf in 2011 toen hij zijn overigens contractueel terechte bonus introk omdat hij, ik citeer, ‘onvoldoende heeft ingeschat welk signaal van de beloning uitgaat naar de Nederlandse samenleving’.

Ik weet het, het is in dit vlakke polderlandje ongebruikelijk om een topman op het schild te eisen, maar ik doe het tóch: driewerf hoera voor Jan Hommen!

SNS Reaal heeft weer een primeur. De bank schaft de boete af die betaald moet worden als de hypotheek versneld wordt afgelost. Het is overigens een primeurtje, want kwijtschelding van de boete geldt alleen als de aflossing plaatsvindt uit een schenking en kent een maximum van 100.000 euro. Daarmee haakt de bank in op een initiatief van het kabinet  dat ontvangers van schenkingen tot 100.000 euro geen schenkbelasting hoeven te betalen als het geld wordt gebruikt voor het aflossen op de eigen woning.

Een uitstekend initiatief van de bank die koortsachtig aan de weg timmert om haar bestaansrecht aan de Europese Commissie te bewijzen. Eerder maakte SNS bekend de hypotheektarieven fors te gaan verlagen. Zo zie je maar wat concurrentie teweeg kan brengen!

Daarmee is ook meteen de vraag van PVDA Tweede Kamerlid Henk Nijboer beantwoord die zich afvraagt “als de ene bank boetrente afschaft, waarom de andere dan niet”. Nou, omdat afschaffen van de boeterente namelijk direct ten koste van de winst van de bank gaat. Daarom was ik zeer verbaasd over zijn andere opmerking dat de PVDA het niet wettelijk wil verplichten. Dat moet er nog even bijkomen, zeg!

Ik krijg de indruk dat Nijboer, maar ook Krol van 50-Plus geen idee hebben waarom er een boeterente is en dat is kwalijk. Een cursus bankieren 1.0 is daarom op z’n plaats.

Banken zijn niet geintereseerd in absolute hoogte van de rente, maar in de rentemarge. Als een hypotheek met vaste rente wordt afgesloten, dan zal de bank haar fundingkosten, bijvoorbeeld via spaargeld, ook direct vastzetten en daarmee toekomstig risico verminderen. Dat hoort bij het nutsbankieren. Eerder aflossen van de hypotheek omdat de marktrente is gedaald zonder dat ook de financiering kan worden aangepast, stelt de bank voor de vraag wat moeten we met dat geld doen? Het kan dan namelijk alleen tegen de lagere rente worden herbelegd. Stel dat de bank eenzijdig ook uw 5-jarige vaste spaardeposito zou opzeggen omdat de rente is gedaald; de wereld zou te klein zijn.

Nee, kamerlid Henk Nijboer, het afschaffen van de boete past niet bij dienstbaar bankieren, zoals u denkt, maar is onderdeel van de marktwerking. Niet elke bank zal dit zich kunnen veroorloven, om maar eens te beginnen bij de bank waarvoor u graag 15 miljard wil vangen. Minister Dijsselbloem “hoopt en verwacht” dat meer banken het SNS voorbeeld volgen. Ik zou zeggen: begin bij u zelf, want als het Agentschap bij het Rijk wil lenen, dan rekent u 2% boeterente. Goed voorbeeld doet goed volgen, toch?

naschrift:

Florius heeft de “echte” primeur. Al sinds 1 jaar mag je daar boetevrij aflossen! Florius is onderdeel van de ABN AMRO hypotheken groep

 

Gisteren was het 5 jaar geleden dat Lehman Brothers surseance van betaling aanvroeg. Het faillissement kwam als een mokerslag aan in de financiele gemeenschap. Daar waren twee redenen voor aan te wijzen. In de eerste plaats was Lehman geen kleine zakenbank. Zij was de spil in de derivatenhandel en speelde een grote rol in het verpakken en doorverkopen van bundels Amerikaanse hypotheken. Via Lehman waren veel Europese en Amerikaanse banken met elkaar verbonden. De tweede reden is wellicht nog belangrijker. Niemand had verwacht dat de FED de bank niet zou redden. Immers, in maart van 2008 had de FED die andere grote zakenbank, Bear Stearns, nog wel de helpende hand toegestoken. Het besef dat overheden banken failliet kunnen laten gaan was de voornaamste reden dat banken elkaar en hun klanten de bank vanaf dat moment niet meer vertrouwden.

De val van Lehman kwam echter niet uit de lucht vallen. Er waren voortekenen genoeg. Midden 2007 kwamen 2 hedgefondsen van Bear Stearns in grote problemen. Vlak daarna zei BNP Paribas dat zij van een aantal beleggingsfondsen de waarde niet meer kon bepalen. En vanaf 2006 namen de betalingsachterstanden op hypotheken in de VS duidelijk toe. Er kwamen steeds meer vragen of de Rating Agencies wel objectief genoeg waren. En, niet onbelangrijk, het was duidelijk dat veel derivaten niet via een centrale clearing liepen en dus onzichtbaar waren. En toen was er ook nog de bankrun op Northern Rock in september 2007.

En de enige partij die het had kunnen zien, de toezichthouder,was in de woorden van Wellink, niet kritisch genoeg. The Economist velt een veel harder oordeel. Ze sliepen achter het stuur en vertrouwde op de eigen interne systemen van de banken, waardoor de banken naar eigen zeggen met met steeds minder eigen vermogen hoefden te werken.

Achteraf kan geconstateerd worden dat het niet redden van Lehman een dramatische fout is geweest. De FED heeft vervolgens vele miljarden belastinggeld gestopt in het redden van banken, zoals Goldman, Wachovia, Merrill Lynch. En ook in Europa mochten overheden de rotzooi opruimen met belastinggeld. Toch moeten we er uiteindelijk blij om zijn. Het heeft toezichthouders en de politiek wakker geschud. Sindsdien zijn de kapitaaleisen sterk verhoogd, is de beloningssystematiek aangepast en wordt getracht een nieuwe huizenbubbel via hypotheekregels te voorkomen. En er wordt serieus gekeken hoe risicovolle activiteiten afgeschermd kunnen worden.

In de VS is het ondertussen alweer ‘business as usual’ met recordwinsten voor banken en het bijbehorende gedrag. Daarom moeten wij, juist nu, nadenken over de rol van het bankwezen in Europa. Alleen een ezel stoot zich 2 maal aan dezelfde steen.