Kredietbeoordelaars spelen een zeer belangrijke rol op de financiele markten. Met slechts het aankondigen van onderzoek naar de toekomstige kredietwaardigheid van bedrijven en hun uitstaande leningen kunnen deze kredietbeoordelaars paniek veroorzaken in de bestuurskamers. Ter illustratie, kijk eens hoe omzichtig RABO bank omspringt met haar ‘triple A’ rating en in hoe het denken over het gewenste bedrijfsmodel wordt beinvloed door de rating (RABO wil af van verzekeraar Eureko uit angst voor een verlaging van de rating). Deze soms overmatige aandacht voor de ‘rating’ is ook wel weer zeer begrijpelijk. Een verlaging van de rating zorgt er bijna altijd voor dat het betreffende bedrijf in de toekomst meer rente moet gaan vergoeden op leningen.
U kent het spreekwoord ‘als het kalf verdronken is, dempt men de put’. Deze uitspraak lijkt van toepassing op het feit dat de kredietbeoordelaars nu pas echt onder vuur liggen. Al in augustus 2007 schreef de Volkskrant dat ‘Brussel’ onderzoek wenste naar de handelswijze van de kredietbeoordelaars. Recent heeft de Securities and Exchange Commission (SEC) nu echter ook onderzoek aangekondigd: het werd tijd.
Er zijn ondanks de enorme groei van de kredietmarkten met haar vele duizenden typen leningen, slechts 3 kredietbeoordelaars: Moody’s, Standard & Poor’s en Fitch. Niet toevallig zijn dit alle drie Amerikaanse ondernemingen, hoewel Fitch een dochter is van het Franse Fimalac. Moody’s is beursgenoteerd (NYSE: MCO) , met als grootaandeelhouder de bekende belegger Buffet. S & P is onderdeel van de beursgenoteerde uitgever McGraw-Hill (NYSE: MHP). In de VS staat aandeelhouderswaarde hoog in het vaandel, waardoor de conclusie gewettigd is dat deze drie bedrijven met name veel winst willen maken.
En dan wordt het beeld diffuus. De kredietbeoordelaars schermen graag met het bijvoeglijk naamwoord ‘onafhankelijk’. Ook RABO schrijft op haar website ‘triple A is een onafhankelijke rating’. De kredietbeoordelaars zijn wellicht vanuit een individueel bedrijf onafhankelijk, bezien vanuit het optiek van de belegger, en de rating-instituten zijn in het leven geroepen om beleggers een handvat te geven het risico van een belegging goed in te schatten, zijn zij in het geheel niet onafhankelijk, want zij worden immers betaald door de bedrijven die zij van een rating voorzien. Dat lijkt erg ‘de kat op het spek binden’.
Meer specifiek worden de kredietbeoordelaars beschuldigd de verpakte hypotheekleningen (CDO’s) voorzien te hebben van het predikaat ‘triple A’, terwijl men wist of zou moeten weten dat de risico’s vele malen hoger lagen. Inmiddels liggen de koersen van de kredietbeoordelaars onder vuur. Warren Buffet heeft inmiddels circa 3% verkocht (resteert 17%).
Hoe moet deze spagaat tussen onafhankelijkheid en commercialiteit worden opgelost?
Dat is niet eenvoudig. Neem bijvoorbeeld de KEMA-keur, een keurmerk dat elke Nederlandse consument kent en vertrouwt. De KEMA kent de energiebedrijven als aandeelhouder en wordt via opdrachten betaald door de uiteindelijke producenten van energieverbruikende apparaten (zie website KEMA). De kredietbeoordelaars zitten in de haarvaten van het financiele systeem. De Europese Centrale Bank gebruikt de rating om te bepalen hoeveel onderpand financiele instellingen moeten aanhouden.
Vanzelfsprekend zal de negatieve publiciteit die nu de kredietbeoordelaars raakt er voor zorg dragen dat het bedrijfsmodel zal worden aangepast en onafhankelijkheid weer hoog in het vaandel zal komen te staan. Niettemin is het in ieder geval voor Europa de moeite waard om na te denken over een eigen ratingbureau. Dit bedrijf zou idealiter onder supervisie van de overheid moeten staan, bijv. de AFM of haar Europese equivalent. Het gaat immers om beleggersbescherming waarvoor de AFM in het leven is geroepen.
Lees ook:Gaan we in Nederland van Triple A naar Double A?
Lees ook:Duitsland wil Europese kredietbeoordelaar: een verstandig idee
Lees ook:Wie kaatst moet de bal verwachten
Lees ook:Fitch doet onbehoorlijke chantagepoging
Lees ook:Kredietbeoordelaars: wat moeten we ermee?