Categorie: "jaar 2013"

Net nu ik dacht dat we de bankenbonusdiscussie achter ons hadden gelaten en het aangrijpende verslag van het verblijf in Monaco van ‘mensenmens’ en ex-bankier ex-ABN AMRO MeesPierson personeelsmanager Wawoe en zijn Marokkaanse schoonmaakster alleen nog bij de Slegte te koop is, steekt (1) de Rabobank de lont weer in het kruidvat met het toekennen van 33 miljoen aanblijfbonus voor 53 topmannen (zijn het er zoveel?) en (2) heeft Cees – rondom 10-  Grimbergen besloten ‘het slijk der aarde’ aan te pakken met zijn uitzending van Hollandse Zaken “opstand tegen de veelverdieners”.  Grimbergen: hoe gewone Nederlanders een vuist maken tegen vorstelijke beloningen van topbestuurders en wat kan de gewone Nederlander ondernemen tegen deze ‘graaicultuur’. Ik zou zeggen, hard werken en óók carrière maken, maar daarmee kwam ik niet in de uitzending. En anders, gewoon geen boeken kopen bij Wolters Kluwer of een TV-abonnement bij Ziggo. Maar dan ook niet in die Golf op vakantie hè? In dat soort debatten slaat de hypocrisie van het scherm af.

Grimbergen wordt dus op zijn wenken bediend door Rabobank. Hoewel, waar gaat het nou eigenlijk om? 6 ton bruto per persoon. Dat is veel in relatie tot wat de overige 1547 medewerkers krijgen (namelijk 1 maandsalaris en een E-reader (!)). Maar peanuts in vergelijking met wat vóór 2008 betaald werd bij overnames. Overigens keerde ING dit jaar (!) 6 miljoen bonus uit aan topman Martin bij de beursgang van ING US. En ING is met staatssteun op de been gehouden. Je kan veel van de Rabobank zeggen, maar ze hebben niet hun hand opgehouden bij de belastingbetaler en dus mogen ze wat mij betreft bonussen betalen. Het is aan de Raad van Commissarissen en de Ledenraad van de Rabobank om daar iets van te vinden. Overigens getuigt het van rationeel management om deze aanblijfbonussen te verstrekken. De Japanse koper Orix wil niet met een onthoofd Robeco achterblijven en Rabobank is bang dat de deal niet doorgaat (dat zou een ramp zijn, want de bank heeft de boekwinst erg hard nodig).

Dat vond DNB blijkbaar ook (zie brief). Alleen had DNB een klein probleemtje. Sinds 16 december 2010 moet De Bank ook toezien op de wet “Regeling beheerst beloningsbeleid“. En deze aanblijfbonus is 100% tegen de regels. En wat doe je dan als Centrale bank? Je zegt dat het een bijzonder eenmalig geval is en je gebruikt een heel duur moeilijk frans woord ‘sans prejudice’ (maar spel het dan wel goed, dus zó: sans préjudice). Het betekent ‘zonder voorbeeldwerking’ en daar moest ik wel even hard om lachen. Alsof er elke week z’n grote deal plaatsvindt. Een ik ben overigens benieuwd naar de brief van DNB aan ING inzake de ‘sans préjudice’ 6 mio bonus.

Opnieuw laat DNB zich van haar zwakste kant zien. Natuurlijk door het niet aanvoelen van de tijdsgeest (en dan bedoel ik niet Grimbergen), maar het feit dat voor iedereen regels regels zijn, behalve voor de toezichthouder. Die maakt regels waar de kleintjes zich natuurlijk strikt aan moeten houden, maar waar voor de grootbanken évident uitzonderingen worden gemaakt, nietwaar amice Sybrand (ex-ABN AMRO). Niet voor niets is DNB de grootste pleitbezorger voor ‘principle-based rules’ in plaats van ‘rule-based’. Het geeft DNB alle ruimte voor willekeur en gekonkel.

Zoals gezegd, ik ben niet tegen bonussen, maar ik had een andere oplossing gekozen. De 53 topmensen hadden zich moeten verplichten nog 3 jaar bij Robeco te blijven en dan pas de bonus incasseren. Op deze wijze zou Robeco (en haar nieuwe eigenaar) de voor DNB ó zo belangrijke continuïteit kunnen waarborgen. Nu heeft de bonus het karakter van een vertrekbonus en geeft DNB de indruk dat zij niet geïnteresseerd is hoe het verder met Robeco gaat, als de grootbanken maar kunnen blijven doormodderen. U krijgt de Centrale Bank die u verdient.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ik heb er nooit naar gekeken, maar mijn kinderen wel en die smullen er van: “The Beauty and the Nerd”. Het idee is dat een intelligente maar niet zo sociaal vaardige man wordt gekoppeld aan een  mooie maar niet zo slimme vrouw en dat die nerd vervolgens de beauty moet verleiden. Leuk format voor RTL, maar ik zapte altijd weg. Tot ik deze week tot mijn verbijstering zag dat het format een ‘real live soap’ versie had gekregen en nog wel in de Tweede Kamer. Mijn interesse was nu wél gewekt. PVDA lijsttrekker Diederik Samsom speelt de rol van de nerd, hij heeft technische natuurkunde gestudeerd en bij Pauw & Witteman zat hij aan tafel als kernfysicus-expert. In 2008 won hij de Nationale IQ-test. En met zijn slecht zittende pakken is hij geknipt voor de rol. De Nederlandse consument speelt voor de beauty. Het is aan Samsom om de Nederlandse consument te verleiden tot het stoppen met sparen en het doen van allerlei consumptieve uitgaven.

Het gaat nog niet echt goed. Samsom deed zijn eerste verleidingspoging in de Volkskrant van 25 juni, maar de beauties, die  nu eenmaal niet zo slim zijn, begrepen het allemaal niet. Zo dachten de beauties dat Samsom een extra belasting wilde gaan heffen op spaargeld, zodat zij het snel zouden gaan uitgeven aan flat screens en auto’s (dit laatste was de nerd ingefluisterd door zijn ‘personal coach’ Mark Rutte). Dat de beauties meteen dachten aan een extra belasting was overigens niet z’n gek idee, want Samsom en zijn PVDA-vrienden hadden in 2012 al eerder met het idee van een ‘spaarvarkentax‘ gespeeld. Zij hadden het toen over ‘dood geld’ dat gerooid moest worden.

De onhandige nerd bedoelde echter dat hij met belastingvoordelen vastzittend vermogen wil vrijspelen. Dat is op zichzelf een interessante gedachte. Dit jaar kregen de levensloopspaarders een belastingvoordeel van 20% als zij het saldo zouden opnemen. Maar gaan de beauties spenderen? En belangrijker, gaat het de Nederlandse economie helpen? Hier maakt de kernfysicus toch een paar fouten en zal zijn concurrent-nerd, de psycholoog, het toch winnen. Mensen gaan pas geld uitgeven als zij enige zekerheid hebben over de toekomstige financiële situatie en die zekerheid mag dan ook zijn dat het allemaal minder zal gaan. Die zekerheid krijgen de beauties niet. Sterker nog, de onzekerheid neemt alleen maar toe: minder pensioen, krimp van de economie, toenemende zorgkosten, hogere huren, lagere hypotheekaftrek. En dan gaan consumenten juist meer sparen, niet minder. En dus stond er 31 maart 2013 379 miljard op de bank, 6 miljard meer dan 31 december 2012.

Jammer is dat de nerd niet helemaal begrijpt dat het ‘fiscaal beklemde vermogen’ niet onder het matras van de beauties ligt weg te rotten. Het geld wordt op spaarrekeningen gezet, zodat de banken hypotheken kunnen verstrekken, het geld van de pensioenfondsen wordt gebruikt voor de aankoop van staatsleningen of geïnvesteerd in het bedrijfsleven. Er moet nu eenmaal rendement gemaakt worden. En ‘stille reserves’ zijn er al helemaal niet meer, dat is door de accountant en toezichthouder verboden.

De nerd moet echt beter zijn best doen. De beauties zijn op de bank in slaap gevallen. Vervelend voor nerd Samsom is ook dat concurrent-nerd Joanna Kellerman, zij werkt bij de Nederlandsche Bank, zijn plannetje heeft gesaboteerd door in de Telegraaf te roepen dat mensen meer moeten sparen!  Ik heb nog wel een goed idee voor Samsom. Schaf de omkeerregel bij de pensioenfondsen per direct af. Dan valt er circa 350 miljard belastinggeld vrij dat direct consumptief ingezet kan worden. Dat zet tenminste zoden aan de dijk. De beauties zullen voor je vallen, Diederik.

Omdat we de komende zomer weer in de angst-mode terecht komen (crisis in Griekenland, Portugal, Cyprus en dus wel-of-niet de euro, templates en/of blauwdrukken voor zombiebanken, stresstesten en het EMS-poen, einde QA3 of toch niet, maximaal 6 miljard bezuinigen en dus wordt -3% waarschijnlijk  -4% en tabé NL-rating) wil ik u graag voorstellen aan de “de grote duider”. Nee, dat is natuurlijk niet Nout Wellink, ex-baas van de DNB, die de reusachtige problemen van Fortis, ING, Aegon, SNS Reaal, DSB en Friesland bank even niet zag aankomen en als bankpresident dacht dat Nederland alle Griekse schuld (met rente) zou terugkrijgen. Nee, het is ook niet kees de Kort.

Het is Arnout Boot, de hoogleraar die echt overal verstand van heeft. De onderkoning van de Nederlandse Financiële Markten. En dat is geen grap. In 1995 schreef hij al een artikel waarin de woekerpolis haarfijn uit de doeken werd gedaan. En verder weet Boot vanzelfsprekend alles van Nederlandse banken (lid van elke denkbare commissie, waaronder de Commissie Wijffels , de commissie  die voor eens en altijd via de bekende ‘holistische werkwijze’ het bankenprobleem in Nederland gaat oplossen) , Griekenland, de pensioenpotten, hypotheken, woningcorporaties, Rutte’s mislukte beleid, fiscale boeven, nieuwe beurzen, Oost Europa, de electriciteitsmarkt.  Eijffinger, Engelen, Sweder van Wijnbergen eat your hart out. Boot is de Michelangelo van de financiële wereld.

En nu heeft die alleskunner ook al verstand van balanslezen en ondernemingsbesturen zonder ruggengraat. Hij pakt de Raden van Bestuur aan die met weke knieën  geen ‘nee’ durven te verkopen aan ‘het circus van analisten, investment banks, consultants en aandeelhouders’ (de ‘high frequency traders’ staan er niet bij, logisch want Boot heeft ook nog tijd om commissaris te zijn bij de mondiale marktleider Optiver, dat staat opmerkelijk genoeg niet in zijn CV). En wat doen die weekdieren, die gaan aandelen inkopen om die circusartiesten te plezieren. Boot ziet geen enkele toegevoegde waarde van aandeleninkoop en al helemaal niet bij banken, die juist veel te weinig eigen vermogen hebben. Dat laatste is natuurlijk waar en ook ik herinner mij de Belg Tilmant van ING die in 2008 voor 5 miljard eigen aandelen inkocht, maar ‘vergat’  dat dit z’n beetje de hele buffer van ING was.

Maar laten we de zaak nu niet ingewikkelder maken dan het is. Als een bedrijf geld nodig heeft voor expansie, dan doet zij een aandelenemissie. Als een bedrijf geld over heeft en geen rendabele investeringsprojecten ziet, dan doen ze een omgekeerde emissie en kopen de aandelen weer terug. Een gezonde zaak. Dat lijkt mij geen ‘machogedrag‘. Een bedrijf is geen bank. Machogedrag is het geld stoppen in ‘doldrieste’ overnames die desastreus aflopen. Hoogleraar Schenk, Boot kent hem van het Sustainable Finance Lab, heeft er zijn missie van gemaakt. Ik ken nog een bank waar het geld in de zak brandde en er in 2006 coûte que coûte overnames moesten plaatsvinden. Boot moet de bank ook kennen als voorzitter van de Bankraad van DNB. Beleggers zijn dit jaar al hun geld kwijtgeraakt. Ik voorzie nog een mooi artikel van Boot over deze vlaag van verstandsverbijstering.

 

Roomskatholieke kerken en beurzen hebben meer gemeen dan interesse in geld en macht ? Beide lijden aan een ernstige mate van verval. Het is een proces waar je altijd met enige plaatsvervangende schaamte naar kijkt. Ik zie lege kerken waarbij de geloofsdienaren tegen beter weten in zich trachten staande te houden door vast te houden aan oude rituelen. Maar het verval is niet stoppen, kerkgebouwen krijgen een ‘alternatieve functie’ zoals dagmarkten of boekwinkels of erger nog, de kerkgebouwen worden overgenomen door andere wel bloeiende geloofsgemeenschappen.

Net zo treurig is het verval bij de traditionele beurzen en dan vooral bij de Amsterdamse beurs. Ik moet dan altijd denken aan de film ‘Death in Venice’, verval in optima forma. Damrak 5-baas Vermaas in de rol van Gustav von Aschenbach, maar hoe hij ook tracht de beurs er jonger te doen uitzien door het beursgebouw te verven en te schminken, het lukt niet. Niets is deerniswekkender dan het beursgong-ritueel. Ooit was het een belangrijke gebeurtenis om de fysieke handel te laten starten, nu vindt het plaats in een nis ergens op de eerste verdieping, terwijl de op oude beursvloer een paar brokers verveeld naar hun scherm kijken. Je kan er een speld horen vallen. Nee, dan doet Wall Street het slimmer. Ook al gaat daar het overgrote deel van de handel buiten de beursvloer om, er wordt daar dagelijks een grote show opgevoerd door druk heen en weer lopende ‘specialisten’ (kijk maar naar CNBC).  Mr Wall Street goes to Broadway. En dus kon NYSE uitgroeien tot een ‘icoon’ op 9/11. Euronext Amsterdam moest het doen met een paar zwervers van de “occupy-beweging”.

Het verval van de traditionele beurzen is geen pech. Haar toezichthoudende taken zijn haar ontnomen en wat overblijft is echt niet meer dan een ICT-platform, vergelijkbaar met Markplaats.  En daar geldt de keiharde wet: alleen volume en lage prijzen telt. Vandaar al die fusies en overnames. De 150 jaar oude NYSE Euronext is recent overgenomen door de 12 jarige onbekende ICE.

De Amsterdamse beurs zakt steeds verder weg in het mondiale beursgeweld. De laatste jaren komen er nauwelijks nieuwe bedrijven bij, de beurs lijkt vooral gebruikt te worden als springplank voor private equity exits. Denk maar aan Douwe Egberts. Met veel aplomp (video met altijd lachende Rutte,handenwrijvende ABN AMRO topman Wijn en natuurlijk good old boy Hessels) binnengehaald om na een half jaar alweer te verdwijnen. En met Alternext, de beurs voor innovatieve bedrijven, is het helemaal huilen met de pet op. Een MKB-beurs? Niemand is geinteresseerd.

En dan wordt Euronext Amsterdam ook nog eens zwaar aangevallen op haar kernbedrijf. Het nieuwe beursbedrijf TOM pakt steeds meer marktaandeel af. Euronext ging niet de concurrentiestrijd aan, maar de oude monopolist koos voor traineren via de rechter. Na een lange strijd kreeg TOM in 2011 op alle punten gelijk. Euronext moet toch wel erg bang zijn, want vorige week probeerde zij opnieuw via de rechter TOM in diskrediet te brengen door aan te voeren dat TOM niet de beste prijs zou bieden aan haar klanten en dat klanten het verschil niet zouden zien tussen TOM en Euronext. Het is bijna pathetisch om te zien dat Euronext gebruik heeft gemaakt van illegale transacties om haar gelijk te halen. Euronext deed transacties met zichzelf en dat is verboden. Het heet een ‘wash trade’ of ‘painting the tape’. Een misdrijf volgens de AFM brochure Manipulatieve Handelspatronen.

Het nieuwe conflict gaat over het gebruik van merknaam AEX-index. En laat nu juist Euronext die merknaam te grabbel gooien. Ik snap er in ieder geval niets van dat in de AEX nu het Franse bedrijf Gemalto (wie?) is opgenomen, enkel en alleen omdat Euronext Amsterdam iets technisch heeft met Euronext Parijs (Mr Market is het er ook niet mee eens). Ik heb een beter idee. Neem het  Amerikaanse bedrijf Allergan op in de AEX. Dat houdt het verval even tegen.

 

 

We moeten het allemaal gemist hebben. Het topoverleg tussen Rutte en Merkel was niet toevallig in de grensplaats Kleef. Volgens de rijksoverheid  ging het gesprek op 23 mei om de bijzonder hechte band tussen Nederland en Duitsland aan het volk te laten zien en had als doel het verder versterken van deze relatie. Volgens de overheidspapagaaien ging het om het thema duurzame groei. Er zou onder meer gesproken zijn over innovatie, duurzame energie en financiële duurzaamheid. Maar we hebben het allemaal mis, het ging over hypotheken.

Rutte is eigenaar van ABN AMRO en heeft een probleem. Voorzitter Zalm heeft deze maand gezegd dat de bank niet meer wil groeien in hypotheken. De totale hypotheekportefeuille moet beter “gebalanceerd” worden, dat is een eufemisme voor ‘we lopen teveel risico en we moeten er van af’. Ik kan mij daar wel wat bij voorstellen. De *hum* universele bank ABN AMRO heeft namelijk 47% van de kredietverlening (totaal 276 miljard) zitten in hypotheken (153 miljard) en dat is nogal veel. Vooral omdat deze hypotheken niet volledig met spaargeld gefinancierd kunnen worden, moet de bank dus aankloppen bij haar concurrenten en dat lijkt mij voor een ondernemer bankdirecteur een vernedering.

En Rutte weet één ding. Alle instanties die er toe doen, IMF, OECD, ECB, DNB, Moody’s, S&P, CPB wijzen de hypotheekschuld als grootste probleem aan. Die mag dus niet omvallen. Tom Poes, verzin een list. En dus ging ons lachebekje schaken, want dat kan ie. Onder het motto ‘Ben ick van Duytschen bloet’ en alles liever dan de banken steunen uit het Koninkrijk Holland(e), werd de hulp van Duitsland ingeroepen. Kunnen jullie niet een beetje dreigen met overnemen van de hypotheekverstrekking, jullie met je lage rentes (die er kwamen omdat wij jullie monetaire beleid steunden). En zo geschiedde. Een aantal Duitse banken stellen 30 jarige hypotheken ter beschikking, 100% gefinancierd tegen 2,86% (dat is 2% lager dan ABN AMRO), 10 jaars rentevast, maar natuurlijk wel netjes aflossen: “het geheime akkoord van Kleef“.

Maar de Kasparov van de Lage Landen denkt een paar zetten vooruit. We beginnen met 200 miljoen (en niet 200 miljard, maar ja hypotheekadviseurs en rekenen, dat gaat niet echt goed samen). Maar als het een succes wordt, dan bied ik elke Nederlander z’n goedkope hypotheek aan en schaf per direct de hypotheekrenteaftrek af. Dat heeft ‘win-win’. Ach so, zegt Angela. Maar hoe komt mijn Deutsche Bank aan al dat geld? Angela, al die hypotheken bij ABN AMRO worden toch afgelost, vertrauen Sie mir, ik zorg ervoor dat mijn ABN AMRO dat geld terug sluist naar jullie. Verstehen Sie?

Maar Merkel, die met haar Oostblokervaring weet hoe je moet onderhandelen, wilde wel wat terug. Nu stond zij een klein beetje met de rug tegen de muur want Rutte dreigde in een vlekje te gaan wrijven. Dat vlekje was Deutsche Bank Nederland. Want daar is publicitair wat mis gegaan. Eerst kocht Deutsche Bank -blijkbaar ongezien- een klantenbestand van ABN AMRO om vervolgens tot de verbijsterende conclusie te komen dat er niets verdiend wordt en de klanten vervolgens een ‘oprot-brief’ krijgen, maar dan wel eerst de oprot-boete moeten betalen. Dat ligt niet lekker in Nederland, zei Rutte.

Merkel gaf aarzelend toe, maar eiste dan wel dat die landbouweconoom Dijsselbloem, die alleen om díe reden goed ligt bij Hollande, terug naar Nederland moest. Als je Cyprus al niet aankunt, hoe moet dat dan straks als Frankrijk een probleem krijgt. Maar dat kwam Rutte goed uit na het Weekers/Teeven incident.

En Merkel had nog wel een persoonlijk vraagje. Of ze niet een eredoctoraatje kon krijgen, want dr (die h.c. ziet toch  niemand) bekt zo lekker in Duitsland. Geen probleem, Nijmegen is om de hoek. En de Rector Magnificus daar doet iets met ‘insolventie’ en ING en zal dus zeker het belang van het Akkoord van Kleef zien.

 

 

 

 

 

Het is weer tijd voor een sprookje in polderland. Verteller van het sprookje is Gerard Riemer van de Pensioenfederatie. Hij leest voor uit het boek “samen sta jij sterk” en heeft vandaag gekozen voor dat fantastische heroïsche verhaal van Hans Brinker (want Gerard herkent zichzelf in Hans). Hans schaatste door dat vredige Anton Pieck landschap waar alle mensen samen zorgen voor elkaars pensioen, waar ondernemingen ijzersterke balansen hebben om alle pensioen te betalen en nooit premies overslaan, waar het vaste gegarandeerde pensioen met gemak de inflatie bijhoudt, waar de overheid royaal haar belastingpot openstelt om fiscaal-vriendelijk te sparen, waar jonge deelnemers vanzelfsprekend met plezier extra premie betalen als de oudere deelnemers veel ouder worden dan verwacht.

En dan ziet Hans dat gaatje in de dijk. Hans weet wie het heeft gedaan. Het zijn die gemene critici die onzin (hier en hier)vertellen over het mooiste pensioensysteem van de wereld (Defined Benefit); het zijn de mensen die de solidariteit willen opblazen, het zijn de mensen die zeggen dat ze graag zelf willen beslissen wat er met hun spaargeld gebeurt. Het zijn de mensen die zelfs zeggen dat het een sprookje is dat álle mensen een 100% zeker inflatie-gegarandeerd pensioen kunnen krijgen. Het zijn de mensen die de pensioenfondsen beschuldigen van het manipuleren van de rentevoet zodat de pensioenuitkering van ouderen ongestoord door kan gaan.

Emeritus (dan krijg je een vast gegarandeerd pensioen) hoogleraar van Praag knikt instemmend (zie hier). Zijn jongere medewerker Hollanders pakt zijn kans en schreeuwt  ’het is zoals altijd de schuld van de casino-kapitalisten. Sluimers van bedrijfspensioenfonds ABP steekt ook zijn vinger op: we moeten risico’s solidair blijven delen.  Henk Krol van 50+ schiet wakker: korten op pensioen is echt niet nodig. In de klas zitten de hoogleraren Boot, Bovenberg en Nijman. Zij roepen: “het gemakkelijkst is een eigen pensioenpotje voor iedereen, het individualiseren en opsplitsen van onze pensioenpot staat niet op de agenda”.

Terwijl Gerard Riemer zijn vinger in het gaatje van de dijk houdt, waarschuwen pensioenmeteorologen voor een aankomende tsunami. En deze week is de eerste golf tegen de dijk aan het beuken. Shell heeft definitief besloten haar eindloonregeling te stoppen en over te gaan op een individueel Defined Contribution (DC) systeem. Shell is een van de grootste ondernemingspensioenfondsen, het gaat om 10.000 medewerkers. Het kon niet uitblijven. Bedrijven (en ja, aandeelhouders) willen zekerheid over de pensioenrisico’s op de balans, een blanco cheque is niet op te brengen. En inderdaad, de risico’s over de hoogte van het pensioen worden bij de werknemers gelegd, maar alleen in de wereld van Grimm en Pieck kunnen bedrijven al die risico’s dragen.

De polder is in rep en roer. Logisch, want vooral de vakbonden gaan hun macht over de pensioenpot verliezen. Met name omdat Shell direct de stap maakt naar een individueel DC systeem en niet  kiezen voor het poldercompromis van een collectief DC systeem (uitleg). Want het gaat de bonden, de pensioenbestuurders en de pensioenfederatie alleen maar om de rijkgevulde pot. Want een pot die eigenlijk van niemand is, daar is ook niemand voor verantwoordelijk en dat is wel zo handig. Maar Shell snapt het wel: het pensioengeld is van de werkgever en de werknemer en van niemand anders.

Volgende week leest Richard Weurding van het Verbond van Verzekeraars voor. Hij is een fan van het episch gedicht “Van den Vos Reynaerde en den woeckerpolis”.

 

 

Een van de laatste Heilige Huisjes, het Nederlandse pensioensysteem, de basis voor het poldersucces, ligt onder vuur. Opmerkelijk, want ons pensioensysteem was tot voor kort het beste pensioensysteem ter wereld en werd zelfs als exportproduct naar voren geschoven. Maar het verlies van de eerste plaats aan Denemarken zou een teken aan de wand moet zijn. Ook in het buitenland is het korten van pensioenen opgemerkt.

Ook de overheid gaat lekker tekeer. Het 3% spook waart rond en heeft het pensioen ontdekt. Daar kan nog flink worden bezuinigd en dus is de overheid hard bezig de fiscale pensioen-sluiproutes af te sluiten. De overheid neemt al sinds 1999 maatregelen om het fiscaal gunstig pensioensparen te beperken. Het verlagen van de fiscale vrijstelling van pensioenpremies (verlaging pensioenopbouw van 2,25% naar 1,75%)  in het regeerakkoord van Rutte II past in deze trend. Ook mag fiscaal vriendelijk nog maar 70% van het gemiddelde loon worden opgebouwd i.p.v. het eindloon. En en passant heeft de overheid ook de zogenaamde ‘omkeerregel’ gemaximeerd op een inkomen van 100.000 euro. De ‘omkeerregel’  schrijft voor dat de pensioenpremies fiscaal mogen worden afgetrokken, maar dat de latere uitkeringen worden belast (veelal tegen lager tarief).

Laat ik de knuppel maar direct in het hoenderhok gooien. Ik ben uit principiële overwegingen tegen fiscaal vriendelijk pensioensparen. Ik zie niet in waarom de belastingbetaler moet meebetalen aan spaarplannen van individuele burgers. Sparen voor ‘de oude dag’  is uitstekend, maar dit is een privé aangelegenheid en de overheid moet zich er niet teveel mee bemoeien. En zeker niet de pensioenen inzetten bij de inkomenspolitiek van de overheid. Nu zie ik echt wel dat de overheid een verantwoordelijkheid heeft om er voor te zorgen dat burgers na hun werkzame leven niet in een armoedeval terecht komen. Maar dáár hebben we nu juist de AOW voor.

De verzekeraars en pensioenfondsen schreeuwen moord en brand. De ingreep van de overheid zal de opbouw van een goed pensioen verstoren. Het Verbond van Verzekeraars roept ‘dat we een drama tegemoet gaan’. Het toont eens te meer aan hoe fiscale prikkels perverse consequenties kunnen hebben. Het sparen voor een adequaat pensioen moet los staan van de fiscaliteit. Pensioenbeheerders moeten het te bereiken (reële) pensioen centraal stellen en daar volgt (bij verschillende rendementsscenario’s) een te storten premie bij. Ik snap het wel hoor, de verzekeraars konden lekker groeien door de fiscale stimulansen (net als de banken in de hypotheekmarkt).

De gieren cirkelen boven ons pensioenbezit. Het zijn overigens niet alleen Europese gieren, maar ook de Nederlandse Bankgier heeft honger. Zo berekende DNB dat de “vrijval” van 9 miljard aan pensioenpremies door de lagere aftrekbaarheid vooral consumptief besteed moet gaan worden (“koop nou eindelijk eens die nieuwe auto”). Los van het feit dat DNB niets over ons pensioen te zeggen heeft (ze moet gewoon toezicht houden, niets meer en niets minder), is het een vreemde gedachtegang. Er gaan helemaal geen premies vrijvallen, sterker nog , er zullen juist extra premiestortingen moeten gaan plaatsvinden (als u tenminste netto hetzelfde pensioen wil ontvangen).

Deze vreemde gedachtekronkels vinden naar mijn mening hun oorsprong in het feit dat werknemers in ons collectieve pensioensysteem geen zicht en invloed hebben op het op te bouwen pensioen. Bovendien lopen belangen tussen deelnemers teveel uiteen. De combinatie collectief beleggen mét individualisering van het pensioen, zoals in Denemarken, biedt daarvoor een uitweg. Alleen dán kan een persoon een juiste afweging maken tussen nu consumeren of juist sparen voor later. En inderdaad, bij een pensioen gebaseerd op individuele eisen en wensen kan de overwaarde van het huis wél een rol kunnen spelen of kan tijdelijk de hypotheek worden afgelost uit pensioenpremies. Dan druipen de gieren wel af.

 

Terwijl de werkloosheid in Nederland het  niveau van de jaren tachtig aantikt, proberen de polderbewierokers hun warme pluche zetels te behouden. Het sociaal akkoord zou historisch zijn. Dat klopt: historisch kort. Geen mens die niet gelooft dat die bezuinigen er in augustus toch gaan komen. En de hete aardappel van de hypotheekaftrek wordt weer doorgeschoven. Consumenten weten beter en gaan nog meer sparen (en hypotheken aflossen). Het heet ‘pappen en nahouden’. Dat zien we ook in de pensioenwereld. De Sociaal-Economische raad, het polit-bureau van de poldermensen, wil dat er wéér een andere rekenrente gaat komen en dat die rekenrente vastgesteld gaat worden door een Commissie van Wijze Polderhoogleraren. Doel? Het vermolmde pensioensysteem waar vakbonden de dienst uitmaken, mag niet gemoderniseerd worden. De volstrekt achterhaalde solidariteit tussen generaties moet en zal overeind blijven. Hoe lang accepteren wij nog dat het overgrote deel van ons spaargeld in handen is van personen die daar geen verantwoording over hoeven af te leggen? Het is financiële slavernij.

Maar de polderuitspraak van de week kwam, hoe kan het ook anders, op naam van de superpolderaar Wijffels. Hij is voorzitter van een belangrijke bancaire commissie, die een blauwdruk moet maken van een nieuwe structuur van het Nederlandse bankwezen. We horen niet veel over de voortgang van deze zwaar bemenste commissie, maar deze week zei Wijffels dit; “de grond is zodanig geploegd dat er vruchtbaar gezaaid kan worden”. Pardon, gezaaid? Om in de beeldspraak van Wijffels te spreken, “moet er niet eerst eens flink gerooid gaan worden”. Het probleem van het Nederlandse bankwezen is toch dat de paar banken die nog over zijn, veel te groot zijn in relatie tot de Nederlandse economie?

De RABO is duidelijk. Niets kleinere banken en niets splitsing van banken. En daarmee houden de grootbanken de belastingbetaler in een wurggreep. Want ik kan mij niet voorstellen dat er iemand is die RABO’s Moerland serieus neemt als hij zegt dat 50% van de creditzijde van de balans in crisistijd omgezet zou moeten kunnen worden in aandelenkapitaal om de belastingbetaler te beschermen. 50%? dat is 350 miljard. Het echte eigen vermogen van RABO is nu maar 28 miljard. Dit is het Cyprus-template van Dijsselbloem. Zelfs uw spaargeld is dan niet veilig meer bij RABO.

Dat de banken graag groot willen blijven snap ik wel. Grote banken kunnen door de impliciete subsidie goedkoper lenen dan de kleinere banken, die om mogen vallen omdat zij geen ‘systeembank’ zijn. En de toezichthouders houden ook van groot; het streelt de ego’s. 

De opmerking van Moerland dat hij graag meer concurrentie wil op Nederlandse markt, is ongeloofwaardig. Waarom zou hij dat willen? RABO is geen filantropische instelling. Meer concurrentie moet afgedwongen worden. Creëer een gelijk speelveld en neem toetredingsdrempels weg. En toezichthouders moeten eens uit hun ivoren toren komen en stoppen met kleinere banken te kleineren en te bagatelliseren. Want vertel mij eens Gerritse van de AFM, hebben Triodos, ASN, van Lanschot, BinckBank, Th. Gilissen, Insinger, NIBC, Ten Cate geen visie op de toekomst? Wel eens hun jaarverslagen gelezen? Naast visie hebben de ‘kleintjes’ ook nog eens sterke solvabiliteitsratio’s.

Het is daarom te hopen dat SNS Reaal de Europese Commissie kan overtuigen dat zij als vierde speler in Nederland moet blijven bestaan en dat politici en toezichthouders niet kiezen voor de  eenvoudigste oplossing om SNS onder te brengen bij ABN AMRO. Ik ben bang dat de polder SNS niet gaat helpen. NRC’s columnist Tamminga doet wél een poging. Ik steun hem.

 

 

Deze week gaf ik een speech op de European Equity Options Conference. Aanwezigen waren bankiers en (high frequency) handelaren. Met een beetje mazzel zaten hier de mensen die elke week anoniem het blog van Luyendijk op the Guardian vullen. Ik riep van de kansel dat het bankwezen getroffen is door negen Egyptische financiële plagen. Ik had geen zin om de dames en heren en dames naar de mond te praten en ben heilige huisjes als Libor, bonussen, belastingparadijzen, flitstrading, handel voor eigen rekening met spaargeld en onbegrijpelijke producten niet uit de weg gegaan. Ik hield het gehoor voor dat de financiële wereld net als de Pharao na elke nieuwe plaag dacht dat dit de laatste was en dat het weer ‘business as usual’ zou worden zonder echt van de fouten te leren. Ik hield de keurige bankiers voor dat de hackers-aanvallen wel eens plaag nr 9 zou kunnen zijn. Ze vonden het een ‘jolly good speech’.

Een van de plagen die het bankwezen heeft getroffen is het onderling gekrakeel, mismanagement, wantrouwen en zelfs onderlinge concurrentie van de toezichthouders. En daar zagen wij deze week weer een mooi voorbeeld van. De prudentiële toezichthouders (ECB/DNB) zetten de banken het mes op de keel om de balansen per direct op orde te krijgen (en dat betekent in gewoon Nederlands: minder risicovolle kredieten verstrekken, vergroten van winstmarge om eigen vermogen op te bouwen) en de Europese Commissie verbiedt banken om te concurreren (ABN AMRO, ING en SNS moesten nablijven en de volgende strafzin 100 keer opschrijven:  ”ik mag geen betere prijs bieden dan RABO”).

En terwijl de banken proberen te voldoen aan deze marsorde, komt ‘spuit elf’, de gedragstoezichthouder AFM vanuit de burcht aan de Vijzelgracht de banken even vertellen dat zij geen visie op de toekomst hebben. Nee, dank je de koekoek, de banken zijn aan het overleven, AFM. De banken moeten de ambtenaren duidelijk maken hoe zij een bijdrage gaan leveren aan de reële economie. Nou, daar zijn ze hard mee bezig, namelijk door geen hypotheken meer te verstrekken en zo ruimte te maken voor kredieten aan bedrijven (maar effe niet nú, want de spaarders hebben geen zin om geld te geven aan bedrijven zonder een levensvatbaar businessmodel in een economie waar vermolmde vakbonden en een overheid zonder ruggengraat slappe akkoorden met een ex-badkuipenfabrikant sluiten).

By the way, waarom noemt Gerritse van de AFM als voorbeeld van een ‘slecht’ product de certificaathouders van spaanse banken, die ‘dachten te sparen, maar uiteindelijk aandeelhouder bleken te zijn’. Beetje laf om niet de ledencertificaathouders van de SNS te noemen of die ledencertificaten van de RABO. Ook geen ruggengraat dus en dat gaat op de stoel van de ondernemer zitten.

Maar de AFM werd deze week op haar wenken bediend. De Deutsche Bank in Nederland heeft haar toekomstvisie gevonden hoor. Ze gooien 18.000 klanten eruit, geen cent aan te verdienen. En ook de ABN AMRO weet het plotseling. Zij gaat opnieuw met de effectenhandel in de VS beginnen, het vlaggetje is al geplaatst. Ik hoop dat Pharao Zalm de bijbel op zijn bureau heeft liggen. Iets met die tiende plaag. Iedereen die een beetje Bijbelvast is weet namelijk dat de 10-de plaag de dood van de eerstgeborene was. Rust in vrede.