Onderstaande column is gebaseerd op mijn lezing “De Denen komen terug” gehouden op D66 Jongeren Congres: zie hier de volledige tekst van de lezing
Er waait een warme Scandinavische wind door Nederland. Het lijkt wel of heel Nederland de series The Killing en Borgen op televisie heeft gezien. IKEA is van een Billy-kastenmaker een stijl-icoon geworden en divisiedirecteur toezicht pensioenfondsen van DNB, Olaf Sleijper, vindt het heel gewoon om met LEGO te spelen. Zelfs mijn moeder, die haar hele leven lang cruises heeft gemaakt naar zeer warme oorden, heeft dit jaar voor het eerst een reis naar de Noorse fjorden gemaakt. Ook op financieel gebied zijn de Scandinaviërs onze voorbeelden geworden. VPRO’s Tegenlicht liet ons zien dat bij de Zweedse Svenska Handelsbanken bonussen taboe zijn en dat klant-centraal geen inhoudsloos begrip hoeft te zijn. En het is niet voor niets dat Wilders Denemarken in zijn ‘terug-naar-de-gulden-rapport’ als voorbeeld voor Nederland opvoert. Het Deense ‘sovereign risk’ wordt op de financiële markten zelfs lager ingeschat dan Duitsland en Nederland. Denemarken is een ‘negative yield’ land, net als Zwitserland.
En sinds deze week heeft Denemarken volgens pensioenonderzoeker Mercer ook het ‘beste’ pensioensysteem. Nederland is haar koppositie kwijtgeraakt, maar staat nog altijd wel op de 2e plaats. Het is leerzaam beide systemen met elkaar te vergelijken. Eerst de overeenkomsten.
Beide landen hebben een staatspensioen (in jargon Pijler 1) dat gefinancierd wordt uit lopende begroting (omslagstelsel) en een aanvullend pensioen (Pijler 2) waarvoor gespaard wordt (een kapitaaldekkingstelsel). Het opbouwen van pensioenvermogen maakt burgers weerbaar tegen conjuncturele tegenvallers (zoals werkloosheid) maar ook tegen structurele tegenvallers (zoals de vergrijzing). Belangrijker is nog dat het burgers minder afhankelijk maakt van de mogelijke willekeur van de politiek. En beide landen verplichten mensen mee te doen: een goede zaak!
Maar daar houden de overeenkomsten op. Het Deense systeem is écht anders. Het grootste verschil is dat de Denen niet worstelen met het generatieprobleem, waarbij jongeren betalen voor ouderen. De Denen hebben volledig gekozen voor het ‘defined contribution’ systeem. Er wordt dus individueel gespaard en het beleggingsrisico en dus de uiteindelijke hoogte van het pensioen, ligt bij de deelnemer.
De Denen kiezen dus alleen bij het staatspensioen voor solidariteit tussen generaties en zelfs daar niet voor de volle 100%, want voor een deel van het staatspensioen wordt door elke werkende en werkgever gespaard (dus ook ZZP-ers).
Denen hoeven zichzelf dus niet de vraag te stellen: “met wie ben ik solidair en voor hoeveel”. Doordat er individueel wordt gespaard,wordt er ook gebruik gemaakt van de ‘life cycle’ methode. Jongeren beleggen in aandelen, ouderen in obligaties. Doordat er geen “verabsolutering” is van de dekkingsgraad zoals in Nederland, hoeven fondsen niet verplicht door de toezichthouder aandelen op het dieptepunt te verkopen. Er wordt in Denemarken overigens niet individueel belegd. Dat gaat collectief en volgens de OECD goedkoop, zeer goedkoop: slechts 0,1% in Denemarken tegenover 0,4% in Nederland.
Zijn er dan helemaal geen nadelen aan Deense pensioensysteem en is hun 1e plaats volkomen terecht? Het systeem kent naar mijn mening wat socialistische trekjes. Iedereen betaalt circa 12% van de het loon als premie. Voor mij is pensioen nog altijd een arbeidsvoorwaarde en moeten bedrijven met de aantrekkelijkheid van het pensioen kunnen concurreren op de arbeidsmarkt.
Een houdbaar pensioensysteem gebaseerd op individuele regelingen is dus geen sprookje van Hans Christian Andersen, ook al weer een Deen. Dus Riemen, lobbyist van de Pensioen Federatie, maak je borst maar nat: de Denen komen eraan.
Lees ook:Generationvertrag (column BNR 14 oktober 2013)
Lees ook:geen collectief aanvullend Europees pensioen, aub
Lees ook:Een hypotheeksysteem zonder een centje pijn (BNR column van 4 maart 2013)
Lees ook:handen af van ons pensioen
Lees ook:De lange tenen van de pensioenfondsen