Medewerkers van het het Centraal Plan Bureau (CPB) hebben een boek over de banken-en economische crisis geschreven. Het draagt de nogal zwaar op de maag liggende titel ‘De Grote Recessie’, nog net niet ‘De grote Depressie Revisited’. Als historicus heb ik toch meegekregen dat het begrip ‘groot’ in historisch perspectief gezien moet worden en dat het buitengewoon lastig is om midden in een crisis de uiteindelijke omvang te beoordelen. Ter illustratie, de enorme koersval van de beurs in 1987 (-25%) is in de huidige grafiek nauwelijks waarneembaar.
Het boek is geschreven door de heren Teulings, directeur CPB, en Ewijk, onderdirecteur CPB, beide ook verbonden als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. In het boek tracht de auteurs een verklaring te vinden hoe een relatief kleine schok op de Amerikaanse huizenmarkt de ineenstorting van de wereldhandel kon veroorzaken. Zij stellen zich de vraag of de instituties op monetair en budgettair gebied nog wel werken. En of deze crisis werkelijk het einde van het kapitalisme betekent. Dit was blijkbaar nog niet genoeg want de auteurs slepen er ook nog even het klimaat en milieu bij.
Ik heb het boek nog niet gelezen (wel besteld), maar het CPB heeft een goede site gebouwd, waarbij per hoofdstuk de belangrijkste conclusies zijn samengevat. Ik heb even snel naar de opmerkingen over het bankwezen gekeken.
In hoofdstuk 1 gaan de auteurs in op het ontstaan van de bankencrisis. Hoe kwam het dat de banken zulke risico’s namen op de Amerikaanse huizenmarkt? Er wordt gekeken naar de mate van controle en regulering. Interessant is dat ook de kredietbeoordelaars onder vuur worden genomen en de verantwoordelijkheid voor de crisis wordt een deel bij hen neergelegd. In hoofdstuk 2 laten de auteurs zien dat een klein probleem groot wordt. Duidelijk wordt dat in eerste instantie het geringe eigen vermogen in relatie tot uitstaande activa al een probleem was, maar dat de crisis vervolgens dat geringe eigen vermogen wordt uitgehold.
In hoofdstuk 9 nemen de auteurs stelling; “banken moeten aan de ketting”. Beter toezicht op banken moet zo snel mogelijk geregeld worden, aldus het CPB. Liefst met internationale afspraken, want het momentum dreigt alweer verloren te gaan. “Zodra bankiers het gevoel krijgen dat de zaak weer draait, hebben zij voldoende politieke macht om hervormingen te voorkomen.”
Het is belangrijk dat de overheid grote banken in crisissituaties snel onder curatele kan plaatsen, waarbij aandeelhouders een toontje lager moeten zingen. “Vanwege de grote maatschappelijke kosten van een faillissement van een systeemrelevante bank is het wenselijk dat de overheid bij wet regelt dat het dwingend kan nationaliseren.” Dat komt goed uit voor PVDA-man Teulings, want minister Bos vraagt al geruime tijd om een wijziging van de wet zodat hij snel banken kan nationaliseren. Daarnaast zijn de auteurs kritisch over het deposito-garantiesysteem. De overheidsgarantie geeft een prikkel aan banken om teveel risico te nemen.
In het laatste hoofdstuk constateren de auteurs dat de huidige crisis echt een bankencrisis is en dat het geen morele crisis is, maar een gevolg van gebrekkige regulering (dat waag ik zeer te betwijfelen, zolang banken die met spaar-en beleggingsgelden van consumenten werken, dealingrooms hebben waar mensen zitten met maar 1 doel: “winst en dus inkomen voor zichzelf maken”). Aandeelhouders krijgen na de schop onder de kont bij het nationaliseren van banken toch nog een hart onder riem, volgens de auteurs zijn zij niet louter uit op winst op korte termijn (gelukkig maar, overigens zal een ‘nationalisatie-wet’ aandeelhouders wel minder lange termijn gericht maken, maar dit terzijde).
Tot slot vind ik het een zeer juiste conclusie dat gewezen wordt op het fenomeen van de ‘zwarte zwaan’, m.a.w. een zeer zeldzame gebeurtenis, die (1) niet te voorspellen is en (2) lastig is om op voor te bereiden.
Het lijkt mij een zeer nuttig boek om snel inzicht te krijgen in de motoren achter deze crisis. Maar of dit een beschrijving is van ‘de grote recessie’, dat weten wij pas over 10 tot 20 jaar.
Lees ook:CPB: huidige recessie toch niet de ‘grote recessie’ ?
Lees ook:Ingezonden brief in Financieel Dagblad 10 december 2013: reactie op artikel Boot/Wijnbergen
Lees ook:Paul Tang (PVDA) diskwalificeert buitenlandse beleggers en serveert de particuliere beleggers af
Lees ook:Beleggers werken samen voor Fortis-vergadering
Lees ook:ingezonden brief in NRC over de retoriek van Baudet