Vandaag eindelijk spanning in de zaal. Mevrouw Kroes was vrijwillig naar de kamer gekomen (dat liet zij duidelijk blijken), maar had helemaal geen zin om ‘verantwoording’ af te leggen. De sfeer was bij tijd en wijle ijzig te noemen. Ondervrager Grashoff zei een aantal malen “u gaat die vraag niet benatwoorden’ en liet echt lange stiltes vallen, maar kroes knipperde niet eens met haar ogen. Top-TV!
Kroes had overigens twee goede redenen om niet teveel te zeggen. In de eerste plaats is zij als eurocommissaris gebonden aan een zwijgplicht. In de tweede plaats heeft ING een rechtszaak aangespannen tegen de beslissing van Kroes om zeer zware herstructureringsmaatregelen te nemen in ruil voor de staatssteun (en dan mag je ook niet te veel zeggen).
Toch zei Kroes genoeg. Toen de commissie vroeg naar de verschillen tussen de Franse banken en Nederlandse banken, gaf Kroes aan dat er in Nederland een paar ‘buitengewoon zieke appels’ waren. Kroes doelde specifiek op businessmodellen die niet deugen. Hierbij staat centraal of een bank staatssteun krijgt die hoger ligt dan 2% van de risicogewogen activa. Niet geheel duidelijk werd of de Franse banken niet in staat werden gesteld door overheidssteun om ’naar die 2% toe te werken’.
Kroes maakte wel heel duidelijk dat zij er was voor mededinging en dat voor haar het belang van een vrije markt met voldoende concurrentie in principe belangrijker is dan het redden van banken. Meespeelt dat banken die geen staatssteun hebben ontvangen, niet een concurrentienadeel mogen krijgen (m.n. RABO natuurlijk).
Kroes kon en mocht niet veel zeggen over ING en Alt-A. Er waren een paar saillante punten. Kroes hamerde erop dat het zware herstructueringspakket een eigen voorstel van ING was (zij zei: “niet wij, zij”). Grashoff vond dat moeilijk te begrijpen. Kroes zou wel erg passief zijn geweest. Beetje voor beetje kwam er toch wel uit dat Kroes een bepaald minimumpakket in gedachte had. Kroes was ook zeer aarzelend over de vraag of zij eigen onderzoek had gedaan naar de ALT-A portefeuille (zij heeft nl. ruim 1 miljard extra maatregelen geeist). Kroes gaf aan dat het onderzoek niet uit de losse pols was gedaan (tsja, dat zou ik ook denken, maar de indruk die achter bleef was dat dat diepgaande onderzoek zoals Dynamic Credit heeft gedaan, niet door de Europese Commissie is gedaan).
Wat betreft de overname ABN AMRO/Fortis en de Remedy was Kroes glashelder. Europa gaat boven lidstaat en dus ook boven een DNB standpunt. Het is een dilemma: prudent bankenbeheer versus mededingingsregels. Kroes: ik houd mij aan de regels van het verdrag . En de HBU was geen ‘vreselijk deal’. De verkoop van HBU was al voorgedragen door Fortis in de fase waarin Fortis ABN AMRO wilde kopen. Deze remedy was noodzakelijk. Kroes wilde perse een vierde partij in Nederland om de concurrentie te waarborgen. Dat met name de verkoop van HBU aan Deutsche Bank zo lang heeft geduurd, lag niet aan Kroes, maar aan DNB die weigerde een verklaring uit te geven (dat is hun probleem!).
De tweede ondervraagde was oud Minister van Financien, Bos. Als 1 ding de afgelopen vier weken is duidelijk geworden dan is het dat Bos een leidende rol had in alle dossiers. Bos was gehoord over de staatssteun aan ING, vandaag kwam het DGS en ABN AMRO aan de orde.
Bos was duidelijk over ingrijpen in DGS. Alles draaide om bezweren van paniek en die zag Bos. Zelfs de kleinste bank (dus Icesave) zou een blinde paniek kunnen veroorzaken en dat was in die periode volstrekt onverantwoord. Bos gaf aan dat Wellink achter de beslissing stond om DGS te verhogen EN Icesave spaarders ook te garanderen (was niet noodzakelijk). Overigens werd opgemerkt dat de ’topping-up” , waardoor Icesave onder DGS van Nederland kwam te vallen, een bedrijfsfoutje was van DNB.
De Commissie de Wit had heel veel aandacht voor de vraag hoe de prijs van 16,8 miljard voor de Nederlandse delen van Fortis tot stand is gekomen en of deze prijs niet te hoog was.
Het uitgangspunt van Bos en dit werd zijn verdedigingslinie is dat de Staat eigenlijk niet ABN AMRO en FBN kocht, maar financiele stabiliteit (m.a.w. voorkomen van de ineenstorting van bankwezen). Daarmee werd de uiteindelijk betaalde prijs van ondergeschikt belang. Niettemin, de Commissie wilde toch naatje van de kous weten.
Bos werd relatief laat op de hoogte gebracht van de problemen. Het MvF heeft in ‘vredestijd’ geen zicht op individuele instellingen (echter vanaf 2 juli wel, na gesprek met wellink, die hij gedurende het verhoor blijft steunen!).
Bos gaf aan dat de relatie met de Belgische toezichthouder zeer verstoord (geen informatie, zeer boze telefoongesprekken). Bos verhaalde hoe hij pas op zondag in het eerste reddingsweekend echt vernam dat de Belgen aanstuurde op nationalisatie. Op zaterdag had Bos een telefoongesprek met Reynders, zijn tegenhanger, die toen niets zei over de plannen. bizar, vond Bos. Op dit moment viel Bos even uit zijn rol. “totale onzin, met alle respect”,zegt Bos over suggestie dat hij de rol zou willen hebben van ‘arme Nederlanders die overal buiten staan.
Bos bevestigt wel het gesprek met Lagarde, waarin duidelijk werd dat BNP Paribas geen vergunning krijgen voor overname ABN AMRO. Ook bevestigde hij dat Kroes geen zwaarwegende bezwaren zou opwerpen als ING een bod zou uitbrengen op ABN AMRO (wel apart: dit is de nationale oplossing!).
Vervolgens ging het lang over de prijs van 16,8 miljard en de vraag of de Staat niet teveel betaald heeft. Bos merkte op dat er volledige overeenstemming was met Balkenende en Wellink over de volledige aankoop van ABN AMRO en FBN. s: 12 en 20 miljard en de belgen begonnen op 24 miljard
De spreadsheets van de experts (Lazard, MvF en DNB) wezen op een range tussen de 12 miljard en 20 miljard. Het was verder eigenlijk gewoon handjeklap. Vervolgens ging de Commissie een beetje de fout in. Mevrouw Nepperus raakte volledig verstrict in het cijfermateriaal, waardoor Bos op betrekkelijk eenvoudige wijze de valkuil van de ontbrekende 6,5 miljard kon omzeilen. En dat is vervelend want de Commissie heeft de afgelopen weken langzaam naar dit moment toegewerkt. Functionarissen van MvF en DNB hadden tegenstrijdige verklaringen afgelegd. Bos vertelde dat hij dacht dat ALLE informatie (dus ook de onderkapitalisatie van Fortis) was meegenomen in de spreadsheets. Feitelijk legde hij de schuld bij Lazard.
Tot slot nog wat wijze lessen van Bos voor de toekomst. Splitsen van een systeembank: liever niet, maar Bos zei ook dat anders de enorme schulden van ABN AMRO bij de Staat terecht zouden zijn gekomen. Daarnaast wees Bos er terecht op dat de commissarissen (van ING en Fortis) zwak waren. Bos stelde vraagtekens bij de ongebreidelde groei van banken en vatte de Wet Financieel Toezicht aardig samen: Regel 1: Als u niks hoort is het goed. Regel 2: Als u wel iets hoort is het te laat.
Lees ook:Commissie de Wit (verslag dag 12): Schilder
Lees ook:Commissie de Wit (verslag dag 11): Enthoven, Wynaendts, Latenstein
Lees ook:Commissie de Wit (verslag dag 17): Zalm, Wellink
Lees ook:Commissie de Wit (verslag dag 2): Kloosterman, Vermeij, Tang
Lees ook:Commissie de Wit (verslag dag 18): Gerritse, Bos