Voor de geinteresseerden, hierbij een lezing van mij over banken, bankiers en disruptors:
het gaat niet om banken, het gaat om bankieren
Voor de geinteresseerden, hierbij een lezing van mij over banken, bankiers en disruptors:
het gaat niet om banken, het gaat om bankieren
Ik ben geabonneerd op de nieuwsbrief van Ruud de Wit; deze man is uitstekend ingevoerd in de vastgoedwereld. Bijgaand verhaal over Paarlberg moet u naar mijn mening lezen.
De onmogelijk
Misschien hebt u de uitzending van Brandpunt gezien, gisteren (zondag 7 september), waarin Sven Kockelmann praat met Jan-Dirk Paarlberg (http://brandpunt.incontxt.nl/
Ik leerde Jan-Dirk Paarlberg kennen tijdens de persconferentie eind juni 2002, waarop bekend werd gemaakt dat zijn vastgoedvehikel Merwede Groep samen met Lehman Brothers het beursgenoteerde vastgoedfonds Uni-Invest over zou nemen. Een paar maanden later werd Paarlberg door Vastgoedmarkt, waarvan ik hoofdredacteur was, genomineerd voor de uitverkiezing van Vastgoedman van het Jaar. Snel daarna kreeg ik informatie over zijn zakelijke contacten met Willem Endstra – een man die in vastgoedkringen een twijfelachtige reputatie had, maar die op dat moment nog niet bekend stond als de ‘bankier van de onderwereld’. In feite deden in 2002 nagenoeg alle banken, institutionele en private vastgoedbeleggers zaken met Endstra. Ik bezocht Paarlberg vanwege die contacten met Endstra in zijn net gekochte kasteelvilla Bolenstein in Maarssen en vroeg hem hoe het nu precies zat met die contacten met Endstra. Als dat klopte, zo hield ik hem voor, zou ik genoodzaakt zijn hem van de nominatielijst af te halen.
Daarop volgde een gesprek van meerdere uren, waarin Paarlberg mij tot in details vertelde hoe het zat met die contacten met Endstra. Dat ze inderdaad sinds het begin van de jaren ’90 – toen hij nog in Londen woonde – gemeenschappelijke zakelijke vastgoedbelangen hadden, met name in relatie tot een vastgoedproject in IJmuiden (Seaport Marina), maar dat hij daar al vanaf 1998 onderuit probeerde te komen. De insteek was een bedrag van ongeveer 17 miljoen gulden (met rente)– als ik me goed herinner – een bedrag dat Endstra moest ophoesten om het belang van Paarlberg in Seaport Marina over te nemen. Het probleem was echter dat Endstra steeds opnieuw tegen Paarlberg zei dat geld niet te hebben. Dat Paarlberg dus maar moest wachten tot hij dat geld wel zou hebben. Uiteindelijk heeft Endstra Paarlberg in delen betaald, het laatste deel vlak voor zijn dood.
Paarlberg gaf me inzage in een aantal stukken over dat project en gaf me ook referenties van personen die hem in zijn claim op Endstra steunden. En daarmee was voor mij de kous af. Hij bleef genomineerd voor de Vastgoedman van het Jaar-nominatie, maar won die belangrijke vastgoedonderscheiding niet. Die ging dat jaar naar Hans van Veggel, de medeoprichter en toenmalige chairman van Multi Development. Dat ik beslist niet de enige was die Paarlberg op zijn woord geloofde en ervan overtuigd was dat het om een fatsoenlijke vastgoedman ging, bleek uit de ‘Gouden Baksteen’-onderscheiding die hij het jaar daarop kreeg overhandigd uit de handen van Marijn Snijders, CEO van Troostwijk O.G.
Ook daarna bleef ik contacten met Paarlberg onderhouden. Over zijn vastgoedactiviteiten, over het geruchtencircuit rond zijn persoon en over de claim die hij had op Endstra. Ik had in die tijd als hoofdredacteur van Vastgoedmarkt trouwens ook contact met Willem Endstra, met name over diens overname van het Kurhaus Hotel, tot dan eigendom van ING Real Estate. Ik sprak Endstra nog telefonisch een week over zijn gewelddadige dood en in dat gesprek maakten we zelfs een afspraak voor een week later.
Kort na de moord op Endstra berichtte De Telegraaf – met een foto van Paarlberg op de voorpagina, inclusief het bekende zwarte balkje – dat de vastgoedmagnaat was aangehouden voor verhoor in het onderzoek naar de liquidatie van ‘de bankier van de onderwereld’. Paarlberg was overigens niet de enige vastgoedman die dat lot trof. Tientallen van hen zijn in die dagen voor verhoor opgeroepen, omdat hun naam in de Endstra-tapes en in de in zijn kantoor aangetroffen dossiers voorkwamen. Alleen in het geval van Paarlberg leidde dat tot een prominent bericht op de voorpagina, nogal curieus omdat ook op de redactie van die krant – en zeker bij de schrijver van het bericht, John van den Heuvel – bekend was dat Paarlberg een flink aandelenbelang in de Telegraaf-onderneming had.
Wat er daarna gebeurde is bekend en terug te vinden in de talrijke publicaties over Endstra, Willem Holleeder en Paarlberg die sindsdien zijn verschenen. Ook in het Brandpunt-item van gisteren komt dat uitgebreid aan bod. Eerst werd Holleeder tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld – die hij inmiddels heeft uitgezeten – vanwege het afpersen van Endstra. Hierbij stond echter ook – uniek in de Nederlandse rechtspraktijk – Paarlberg in feite terecht, omdat de veroordeling van Holleeder geheel gebaseerd was op de aanname dat Paarlberg door Holleeder van Endstra afgeperste geld had witgewassen. En pas daarna – dus na het vonnis en hoger beroep in de zaak-Holleeder – kwam Paarlberg zelf voor de rechter. Eerst werd hij tot viereneenhalf jaar veroordeeld wegens het witwassen van door Holleeder van Endstra afgeperste geld en daarna in hoger beroep tot vier jaar. En ook in cassatie bleef dit vonnis staan, hoewel de hele veroordeling terug te brengen is op zogenoemd ‘circumstantial evidence’. Het OM heeft namelijk nooit kunnen aantonen dat Paarlberg en Holleeder elkaar ‘zakelijk of privé’ kennen of dat er afspraken zijn gemaakt om geld bij Endstra af te persen dat vervolgens door Paarlberg moest worden witgewassen. Het OM heeft dus nooit kunnen aantonen dat die contacten er zijn geweest en er is ook nooit enig bewijs geleverd voor geldstromen tussen Paarlberg en Holleeder.
Ik ben de afgelopen acht jaar contact met Jan-Dirk Paarlberg blijven houden. Niet omdat ik vind dat ik het voor hem moet opnemen, maar omdat ik het een aardige en fatsoenlijke man vind. Ik beschik over zeker een meter aan dossiers en artikelen, inclusief alle vonnissen en het ingebrachte materiaal tijdens de processen. Ik ken het dossier tegen Paarlberg goed, net als de onderzoeksjournalist Wim van de Pol (‘Crimesite’) , die gisteren aan het woord kwam in de Brandpunt-reportage. Ik deel diens mening en verbazing over de drie vonnissen die door de onafhankelijke rechter in Nederland over Paarlberg zijn geveld. Ik zeg niet dat ik zeker weet dat Paarlberg onschuldig is van hetgeen hem verweten wordt en waarvoor hij is veroordeeld, ik zeg dat in mijn ogen hetgeen hem ten laste is gelegd door het OM niet zonder enige twijfel is bewezen. En dat impliceert in mijn ogen dat hij ten onrechte is veroordeeld.
Ik bezocht overigens Paarlberg in juli in Saint-Tropez als journalist en bekende. Ik wist toen al dat Sven Kockelmann hem voor Brandpunt zou interviewen om daarmee te anticiperen op een eventuele uitlevering. In het gesprek met Kockelmann noemt Paarlberg ook in voorzichtige bewoordingen de redenen op waarom hij aanvankelijk uitstel van uitlevering had gekregen van de Franse autoriteiten. Met huisarrest. Een dubbele longembolie eind vorig jaar, ademhalingsproblemen als gevolg van een zware operatie in maart en het overlijden van zijn geliefde vriendin en partner Ineke, begin januari. Toen ik hem in juli bezocht lag hij vijf uur per dag aan een zuurstofapparaat, omdat hij bijna geen adem kon krijgen. Ik schrijf dit niet op om u op te roepen medelijden met Paarlberg te hebben. Hij is er beroerd aan toe, ook financieel, maar kan zich nog steeds goed staande houden en is strijdbaar, zoals gisteren bij Brandpunt bleek.
Ik schrijf dit ook op, omdat De Telegraaf op 12 april kopte dat ‘Paarlberg als God in Frankrijk zou leven’. Weer zo’n schrijfsel van Telegraaf-coryfee John van den Heuvel. Iedereen die in Paarlberg geïnteresseerd is, wist toen al lang dat hij van de Franse autoriteiten om medische redenen uitstel van uitlevering aan Nederland had gekregen, maar Van den Heuvel moest dit op de hem zo bekende manier aandikken en veel andere media – inclusief de kwaliteitskranten – namen het gewoon klakkeloos over. Wat Van den Heuvel er niet bij zette in zijn berichtje was dat hij enige dagen daarvoor contact met Paarlberg had gezocht en hem een positief – maar dan wel exclusief – interview in het vooruitzicht had gesteld. Waarop Paarlberg hem had laten weten daar niets voor te voelen, gezien de toon en vooringenomen manier van publiceren over hem in de jaren ervoor. En dan neemt zo’n ‘excellente’ journalist als Van den Heuvel natuurlijk wraak en laat de hoofdredactie van de Telegraaf dat ook gewoon toe. Ik noem dat geen journalistiek, maar chantage. Als ‘God in Frankrijk’ zo moet leven, kan hij beter afzien God te zijn.
Hoewel Jan-Dirk Paarlberg nu heeft aangekondigd een herzieningszaak tegen zijn veroordeling voor te bereiden en zijn zaak bij het Europese Hof voor te leggen, zal dat hem niet helpen bij het uitzitten van de huidige veroordeling. Dat betekent dat hij sinds begin deze maand echt begonnen is aan het uitzitten van een gevangensistraf van vier jaar, wat concreet neerkomt op de helft. Tenzij zijn gezondheidstoestand dermate verslechtert, dat hij naar huis mag gaan. Maar dat komt niet zo vaak voor, weet ook Holleeder. Het aanhangig maken van zijn zaak bij het Europese Hof zal Paarlberg evenmin helpen, terwijl het nog maar de vraag is of een herzieningszaak (een ‘novum’) snel op de rol kan worden geplaatst, zelfs als daarbij een gelouterde advocaat als Geert-Jan Knoops assistentie verleent, zoals bepaalde media schrijven.
Ik heb dit weekeinde de reacties gelezen onder de berichtgeving in De Telegraaf over de door Paarlberg aangekondigde herzieningszaak en die liegen er niet om. Meer dan honderd reacties die vrijwel allemaal de vloer met hem aanvegen. En dat op een manier waar ‘de honden geen brood van lusten’. Zo gaat dat in Nederland. Van de kant van het ‘klootjesvolk’ hoeft Paarlberg in ieder geval geen sympathie te verwachten. Ik denk echter dat zulke reacties hem strijdbaar maken, ook al is die strijd feitelijk onmogelijk. Dat zouden ze mij ook doen, zeker als ik van mening ben onschuldig te zijn.
De afgelopen 2 jaar zijn onze banken financieel gezien in rustiger vaarwater terecht gekomen. De resultaten van de stresstesten straks in oktober zullen dat wel uitwijzen. Banken hebben gewerkt aan hun vermogenspositie en er wordt alweer over beursgangen gesproken. Dit is een verdienste van de politiek, zowel de Kamer als de Regering, en de toezichthouders. Vanzelfsprekend werd er flink geklaagd over de opeenstapeling van regels, maar eerlijk is eerlijk, het was gewoon nodig. In mijn ogen was de grootste doorbraak het ter discussie stellen van het verdienmodel van banken, vermogensbeheerders en verzekeraars met als sluitstuk het wettelijk vastleggen van het provisieverbod. Het nieuwe modewoord bij de financiele instellingen en hun lobbyclubs, de NVB en Verbond van Verzekeraars, is nu ‘klant centraal”.
Ik heb in 78 columns dit proces kritisch gevolgd en getracht mij niet te laten verleiden tot ‘bank- en bankiersbashing’. Daarvoor zijn onze banken en verzekeraars gewoon te belangrijk. Aan de vooravond van Kerst 2013 zei ik hier op de zender “ je mag dan niet van bankiers houden, je hebt ze wel nodig”.
Het werd en wordt mij niet gemakkelijk gemaakt. Ik heb mij vooral verbaasd en geirriteerd over het schijnbare onvermogen van banken en verzekeraars om op een normale manier een dialoog aan te gaan met alle stakeholders, de politiek, de wetenschap, de klanten en vooral de maatschappij. De gebrekkige communicatie is geen incident, maar symptomatisch voor het feit dat banken en verzekeraars, ondanks hun cruciale maatschappelijke rol niet weten om te gaan met een maatschappij die mondiger is geworden.
Het is mij de afgelopen weken weer pijnlijk duidelijk geworden door ABN AMRO en haar 20% salarisverhoging en ING die zou overwegen haar hoofdkantoor buiten Nederland te plaatsen. Ik vind het het recht van beide banken om dergelijke besluiten te nemen en met name de politiek moet eens leren even op haar tong te bijten alvorens te reageren en dat geldt zeker voor de Minister van Financien, maar de banken hadden beter moeten inschatten hoe dit zou vallen bij de klanten. Gelijk hebben is iets anders dan gelijk krijgen.
Het is mijn stokpaardje en duidelijk niets voor niets. Banken moeten een Chief Client Officer, nee beter een Chief Society Officer, benoemen in Raad van Bestuur met vergaand mandaat. Als de banken en de verzekeraars weer het respect willen terugverdienen, dan moeten ze eerst weer moeten leren om te luisteren naar ons. Klant centraal zeg je niet, klant centraal schrijf je niet op in fance brochures, klant centraal doe je. Daar heb ik geen column meer voor nodig.
21 juli 2014 Banken en verzekeraars moeten leren luisteren
14 juli 2014 Overheid werkt crowdfunding tegen
30 juni 2014 Intrekken die vergunning
23 juni 2014 AFM, stop de bemoeienis
16 juni 2014 Kortzichtige beleggers in ING
2 juni 2014 Naar een geintegreerde Europese beurs
26 mei 2014 Breng het MKB naar de beurs, niet de banken
19 mei 2014 Het kan snel gaan met nieuwe vormen van geld
12 mei 2014 Lakeman is een fenomeen
5 mei 2014 De pandbrief is terug, maar dan anders
28 april 2014 Economen en complexiteit
14 april 2014 Leven zonder banken
7 april 2014 Wie gaat verzekeraars aanspreken op gedrag
31 maart 2014 Ik heb een bancaire doodzonde begaan
24 maart 2014 Niet meer, maar minder spreiding in effectenportefeuilles
17 maart 2014 ING is terecht bang voor Google
10 maart 2014 Transparantie en verantwoording
3 maart 2014 Kanttekeningen bij een slecht AFM-rapport
24 februari 2014 Het gaat om de liquiditeitsbuffers
17 februari 2014 De rente op de staatsschuld is helemaal niet hoog
10 februari 2014 Zichtbare bankiers passen beter op
3 februari 2014 De zure druiven van Barnier
27 januari 2014 Het jorisdriepinter toezichtsmodel
20 januari 2014 Welke bank zegt ‘nee’ tegen IBAN
13 januari 2014 Medewerkers Barnier mogen niet naar de film
6 januari 2014 Geen glazen bol nodig
30 december 2013 Terugblik 2013
23 december 2013 Bankbashen en oestergedrag plus enkele relevante vragen voor bankiers en politiek
9 december 2013 Provisieverbod
2 december 2013 Keep on dreaming
25 november 2013 Schandalige opmerking van Dijsselbloem
18 november 2013 SEPA kan ramp worden voor de Goede Doelen
11 november 2013 Financieel analfabetisme
4 november 2013 RABO-top is onthutsend naief
28 oktober 2013 Deze stresstest wordt een succes
21 oktober 2013 Onze staatsschuld is juist laag
14 oktober 2013 Generationvertrag
7 oktober 2013 Gij zult (verplicht) oppotten
30 september 2013 Hommage aan Hommen
23 september 2013 Goed voorbeeld doet goed volgens
16 september 2013 Dezelfde steen
2 september 2013 RADAR ruikt bloed
26 augustus 2013 Dijsselbloem heeft een probleem
15 juli 2013 AEX-index is een duiventil
8 juli 2013 Een zoutloos compromis
1 juli 2013 Zichtbare bankiers passen beter op
24 juni 2013 RABO een normale bank? Niet doen
17 juni 2013 Koffiedik kijken op de huizenmarkt
3 juni 2013 Solidariteit in pensioen? Liever niet!
13 mei 2013 Iedereen een bankrekening
6 mei 2013 Robin Hood als flitshandelaar
29 april 2013 Niet zaaien, maar rooien
22 april 2013 Beschermingsfactor van de bitcoin
1 april 2013 Een merkwaardige spagaat
25 maart 2013 Technocratische arrogantie
18 maart 2013 Geen cadeautjes voor de banken
11 maart 2013 Bankbonussen afschaffen heeft geen zin
4 maart 2013 Deense hypotheken
25 februari 2013 Tarivering uit angst
18 februari 2013 Dijsselbloem is niet bang
11 februari 2013 Geduld van de burger met de banken is op
4 februari 2013 Nederland stelt geen moer meer voor
28 januari 2013 Vriendschap en Vijandschap in de EU
21 januari 2013 Beleggen in obligaties is zo niet 2013
14 januari 2013 Liquiditeitsregels vooral goed voor de banken
7 januari 2013 De levensloopregeling en het ABP opheffen
24 december 2012 Geen dure Franse champagne in 2013
17 december 2012 Een relaxte Europese top
10 december 2012 Banken als het beste van twee werelden
3 december 2012 EU moet banen maken
26 november 2012 Snelle zakenbankiers rekenen zich rijk
19 november 2012 Dubbele moraal bij belastingontwijking
12 november 2012 Bittere champagne voor assurantietussenpersonen
Vorige week was ik uitgenodigd om te spreken op een seminar bij ABN AMRO dat de intrigerende titel had “een leven zonder banken”. Trendwatcher Adjiedj Bakas was er ook. Hij bespeurde een trend, want enige tijd geleden was hij door Shell uitgenodigd op een bijeenkomst met de titel “een leven zonder olie”.
Is het realistisch dat de banken net als de boekwinkels of foto-ontwikkelzaken langzaam uitsterven en vervangen worden door nieuwe toetreders? Banken hebben een groot aanpassings -en overlevingsvermogen. Ze laten zich niet zomaar wegdrukken. Ik geef vaak als voorbeeld de Duitse Berenberg bank die net haar 423- ste jaarverslag heeft gepubliceerd. Banken bestaan al 600 jaar en de huidige crisis van 6 jaar, hoe ernstig dan ook, zal geen trendbreuk veroorzaken.
Geld is conservatief, dus moeten banken het ook zijn en veranderingen gaan daarom langzaam en bedachtzaam. Kijk naar het gebruik van cash geld. Al jaren roept iedereen dat contant geld gaat verdwijnen. Toch is zelfs in vooruitstrevend Nederland sinds 2000 de hoeveelheid contant geld gelijk gebleven.
Maar nu moeten banken wel in staat van paraatheid komen. De derde industriële revolutie, de robotisering, lijkt ook het bankwezen te bereiken. Het slagveld is het retailbankieren. In de jaren zestig kregen minder vermogende klanten via de salarisrekening een relatie met de bank. Sindsdien is er op dit terrein nauwelijks geïnnoveerd, maar door het massale gebruik van tablet en smart phone, is de beer los.
De telefoon wordt onze portemonnee en bankpassen gaan tot het verleden behoren. En daarmee kunnen telecom bedrijven als Vodafone de nieuwe bank worden. En Vodafone krijgt ook nog eens de beschikking over kassa-data. Wat kunnen ze daarmee allemaal niet doen?
En de bitcoin-technologie, ik zeg met nadruk de technologie, niet de munt, kan een revolutie in het betalingsverkeer veroorzaken. Het kan allemaal aanzienlijk goedkoper en sneller.
De Nederlandse Vereniging van Banken is nog in een diepe winterslaap. Vorige presenteerde de club haar toekomstvisie op bankieren. En waar gaat het over? Een Maatschappelijk statuut, een Code banken en Gedragsregels. Samengevat: een eed afleggen en een salarisplafond. De dood in de pot. Angst regeert. Google, Apple en Vodafone zullen schrikken zeg.
Het seminar bij ABN AMRO vond plaats in het Innovation Center en Dialogues House. En ik werd geïnspireerd door de mensen die aanwezig waren. Jonge bankiers schudden de crisis van zich af en zoeken naar “de nieuwe bank”.
Foto’s nemen verdwijnt niet, we blijven lezen en de bankiersfunctie, mensen helpen hun financiële huishouding te organiseren, zal ook altijd nodig blijven.
Hierbij de tekst met enkele plaatjes over het thema “een leven zonder banken” op het mini-seminar van ABN AMRO.
Een van de opvallende uitkomsten van de verkiezingen voor de gemeenteraad was de forse winst die lokale partijen boekten. Dat is geen toeval. Ik voorspel dat de lokale democratie nog wel eens een mooie toekomst tegemoet kan gaan. Waar ik dat op baseer? Over 2 maanden zijn de verkiezingen voor het Europese Parlement. De komende maanden zullen we van alle kanten te horen krijgen hoeveel besluiten nu al in Europa genomen worden. Voor sommigen een angstbeeld, voor anderen de logische stap vooruit. Denk maar eens aan het toezicht op onze grote banken, na het bankenunie-akkoord van vorige week is dat nu een geheel Europese zaak. Hoe meer besluiten op Europees niveau worden genomen, hoe belangrijker de lokale gemeenschap wordt. Niet de natiestaat is toe aan een revival, maar de Bourgondische stadsgewesten.
Ook op financieel gebied zie je allerlei lokale initiatieven. VPRO’s Tegenlicht filmde onlangs het succes van het Bristol-pound in het Engelse Bristol. Je kan er lacherig of badinerend over doen, maar er zitten overduidelijk zeer interessante aspecten aan. Hetzelfde geldt voor allerlei vormen van lokale crowdfunding. Ik kan er over meepraten. Ik heb een lening van de lokale bakker overgenomen van de ING. We varen er allebei wel bij.
Vorige week werd bekend dat beursbedrijf TOM haar eigen index wil gaan introduceren. De NL20-index. Deze nieuwe index moet een veel lokaler karakter gaan krijgen. Daar is veel voor te zeggen. Ik heb echt geen idee waarom het Egyptische beursfonds OCI opgenomen is in de AEX-index. De AEX staat voor Amsterdam Exchange Index en dat is precies wat TOM wil bereiken. Met aandeelhouder BinckBank, marktleider onder particuliere beleggers, maken ze zeker een kans om dit laatste bolwerk van Euronext te slopen.
Als particulieren een spreiding willen aanbrengen in hun portefeuille, dan zijn er binnen Europa twee zeer representatieve indices beschikbaar, namelijk de Eurostoxx 50 en 600. Wat ontbreekt zijn aanspreekbare lokale indices, die niet elk jaar op stel en sprong van samenstelling veranderen. Het succes van de DOW is mede bereikt omdat die index maar sporadisch van samenstelling verandert.
Het Financiële Dagblad trekt in een hoofdredactioneel artikel de verkeerde conclusie. De krant vindt de TOM index niet zo relevant, omdat beleggers er verstandig aan zouden doen om meer Europees te beleggen. Ik denk dat deze index juist een succes wordt, omdat particuliere beleggers op zoek zijn naar indices met mínder spreiding.
Donderdag had ik een live-interview met Eva Jinek in het programma één-op-één van de KRO, vlak na het Journaal. De onderwerpen waren de banken en SNS Reaal in het bijzonder.
Hier is de link naar de uitzending:
Hierbij mijn lezing van 4 februari 2014 voor Optiver met als titel: ”fit for the future”. Het eerste deel gaat over de problemen bij de banken, het tweede deel gaat over de problematiek van de High Frequency Trader.
http://bank.blog.nl/files/2014/02/speech-Optiver-4-februari-2014-english.pdf